- Cytryna- Citrus x limon- właściwości i zastosowanie
Cytryna- systematyka
Rząd: Mydleńcowe
Rodzina: Rutowate
Rodzaj: Cytrus
Nazewnictwo
Łacińska: Citrus x limon
Angielska: Lemon
Niemiecka: Zitrone
Polskie nazwy: Cytryna
Cytryna- występowanie
Pochodzenie cytryny nie jest do końca znane. Przypuszcza się, że może ona pochodzić z rejonów Himalajów, Indii i Birmy. Obecnie uprawiana w wielu rejonach świata o klimacie ciepłym. Największe plantacje tej rośliny znajdują się w USA, we Włoszech, Meksyku, Grecji i Hiszpanii.
Odmiany
Citrus limon to głównie gatunek uprawny, występujący w wielu odmianach, które różną się wielkością i kształtem owocu. Istnieje kilkanaście odmian cytryn. Najpopularniejsze są dwie odmiany
Eureka ma bardziej chropowatą skórkę, krótką szyjkę na końcu oraz nasiona w środku.
Lizbona ma skórkę gładką, jest owalna i nie posiada pestek.
Coraz częściej pojawiają się także słodkie odmiany cytryn. Wśród nich można wyróżnić cytrynę Meyer, która można czasami spotkać w sklepach.
Surowiec
Surowcem stosowanym w lecznictwie są wszystkie części cytryn. Cytrynę stosuje się w całości, w postaci soków, startej skórki oraz oleju. Z liści oraz skórki owoców produkuje się olejek eteryczny.
Z cytryn pozyskuje się dwa surowce farmakopealne:
- Olejek eteryczny otrzymywany z zewnętrznej części owocni
- Flawedo
Cytryna- zbiór
Znaczną część owoców uprawia się dla pozyskania przetworów, kwasku czy koncentratów. Cytryny zbiera się lekko niedojrzałe. Jeżeli owoc będzie na drzewie zbyt długo wówczas staje się słodki i mało soczysty.
Po zbiorze owoce sortuje się ze względu na dojrzałość, wielkość oraz kolor. Następnie owoce spryskuje się środkiem grzybobójczym i pokrywa cienką warstwą wosku. Tak przygotowane owce przechowuje się do osiągnięcia dojrzałości, w temperaturze 13-14ºC. Zielone owoce mogą być przechowywane nawet do 4 miesięcy i dłużej, do momentu aż skórka stanie się żółta i cieńsza. Czasem przyspiesza się dojrzewanie owoców cytryn poprzez zastosowanie etylenu, silkanu lub etofenu, jednak proces ten stymuluje gnicie owoców.
Cytryna- trochę historii
Starożytni Egipcjanie wierzyli, że spożywanie cytryn oraz pice soku z tego owocu ochroni organizm przed różnego rodzaju truciznami. W Egipcie i Iraku uprawiano cytrynę od 700 r. n. e.
W starożytnej Grecji i Rzymie cytryna uchodziła za symbol zdrowia. W południowych Włoszech drzewa cytrynowe były uprawiane w III w n. e.
Dzięki Arabom cytryna dotarła do Hiszpanii, gdzie jest uprawiana od 1150 r. Za sprawą Marco Polo owoc ten dotarł do Chin 1297 r., a wraz ze statkami Krzysztofa Kolumba w 1493 trafił na kontynent amerykański. Jednak dopiero w XIX wieku na Florydzie i w Kalifornii zaczęto uprawiać cytrynę na skalę przemysłową.
Jednym z najstarszych zachowanych przekazów opisujących gatunki z rodzaju Citrus jest „Monograph on the Ornages of Wēn-Chau” z 1178 r. Z kolei jednym z najbardziej znanych dzieł opisujących historyczną klasyfikację gatunków Citrus jest „Histoire Naturelle des Orangers” z 1818 r. Duży wpływ na dzisiejszą systematykę gatunków cytrusowych miał amerykański botanik W. T. Swingle żyjący w latach 1871-1952. Jest on autorem 95 nazw botanicznych gatunków z rodzaju Citrus.
Cytryna w medycynie ludowej
W medycynie ludowej sok z cytryn powszechnie stosowano jako środek moczopędny, przeciwszkorbutowy i ściągający. Jest to często stosowany domowy lek na grypę.
Czasem stosowano sok z cytryny jako substytut chininy i podawano go chorym na malarię i gorączkę. Zmielone nasiona cytryny z miodem podaje się na nudności i wymioty.
Cytryna w wierzeniach ludowych
Cytryny są stosowane w wielu rytuałach na całym świecie. Wykorzystuje się je do odpędzania złych duchów, dodawania odwagi i siły. Cytryny powieszone przed domem miały chronić przed złym okiem, a także ułatwić przejście duszy zmarłego do tamtego świata. Cytryny ofiarowane były bogini Kali, aby ją ułaskawić i uzyskać jej błogosławieństwo. Roślina jest także wykorzystywana do palenia lampek dla bogini Durgi. Zapach cytryny zapewnia pozytywne wibracje, łagodzi stres i uspokaja umysł oraz usuwają negatywne emocje z otoczenia.
Cytryna wartość odżywcza
Cytryna zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem limonenem. Ponadto owoce dostarczają sporą ilość witamin: C, tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kwas pantotenowy, wit. B6, kwas foliowy, cholinę, witaminy A, E, P. Kolejne związki, które znajdują się w cytrynie to: kumaryny, karotenoidy, duża ilość flawonoidów, hesperydyna, kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy) oraz sole mineralne: potasu, sodu, magnezu, wapnia, fosforu, żelaza, jodu, cynku, miedzi, selenu, manganu.
CYTRYNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Cytryna swoje właściwości lecznicze zawdzięcza dużej ilości witaminy C oraz rutyny.
Woda z cytryną wspomaga trawienie, wzmacnia i stymuluje wątrobę, zmniejsza apetyt. Picie wody z cytryna rano na czczo eliminuje kwas moczowy z organizmu. Osoby ze skłonnością do częstych siniaków powinny w szczególności spożywać sok z cytryny, ponieważ zawarta w nim rutyna wzmacnia naczynka.
Skórka z cytryny zawiera nawet 10 razy więcej witaminy C niż sam sok z cytryny. To właśnie skórka ma działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe. Duża zawartość witaminy C sprawia, że od wieków cytrynę stosowano jako doskonały środek zapobiegający szkorbutowi oraz cholerze.
Ponadto cytryna:
- Ma działanie zasadotwórcze
- Działa wiatropędnie
- Jest zalecana przy braku łaknienia, puchlinie brzusznej, nadkwasocie żołądkowej, wrzodach żołądka, niestrawności
- Ma zastosowanie przy przekrwieniu wątroby, wzdęciach jelitowych, czerwonce, biegunkach
- Dawniej była stosowana jako środek na pasożyty wewnętrzne (owsiki).
- Obniża stężenie lipidów i cholesterolu we krwi
- Wspomaga leczenie uszkodzeń mięśnia sercowego
- Reguluje ciśnienie krwi, wzmacnia naczynia krwionośne, a co za tym idzie zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału
- Jest pomocna w profilaktyce miażdżycy naczyń, żylaków, zapalenia żył, łamliwości włośniczek
- Zmniejsza przekrwienie naczyń oraz obniża lepkość krwi
- To doskonały środek przy krwawieniach z nosa, krwotokach żołądkowych czy jelitowych
- Jest zalecana przy anemii.
- Wspomaga leczenie przewlekłego zapalenia płuc
- Jest skutecznym środkiem na alergie
- Poprawia pamięć oraz wpływa na samopoczucie
- Eliminuje stany zmęczenia, wyczerpania, zawroty głowy oraz niepokój
- Pomaga zmniejszyć uporczywe bóle głowy
- Wpływa korzystnie na zaburzenia miesiączkowania
- Działa korzystne na układ kostny poprzez zwiększenie gęstości kości oraz zmniejszenie aktywności osteoklastów
Cytrynę stosuje się zewnętrznie na wysypki, wykwity, rumienie, czyraki, liszaje, brodawki, opryszczkę. Kwas cytrynowy oraz witamina C zawarte w cytrynie wspomaga leczenie trądziku.
Witamina C oraz rutyna przyspieszają gojenie się ran, nawet tych cukrzycowych. Zewnętrznie cytryna jest też często stosowana na ukąszenia owadów, grzybicę woszczynową, świerzb. W medycynie ludowej stosowana także na poparzenia słoneczne.
Cytryny wzmacniają włosy, nadają im blask i połysk. Zapobiegają zmarszczkom oraz wzmacniają łamliwe paznokcie.
Okłady z cytryn stosowane na noc są dobrym lekarstwem na odciski i zrogowacenie skóry.
Cytryna- działanie uboczne
- Sok z cytryny stosowany na skórę przed opalaniem może powodować poparzenia skóry
- Częste spożywanie soku z cytryny powoduje ubytki w szkliwie nazębnym
- W dużych stężeniach olejek i preparaty z cytryn nie powinny byś stosowane bezpośrednio na skórę.
Cytryna- przeciwwskazania
Nie należy spożywać niedojrzałych, zielonych cytryn, ponieważ wypłukują one z organizmu ważne biopierwiastki.
Górnicka J.; Apteka natury leksykon zdrowia; Wyd. Martel, Łódź 2005, str. 150-153
LimT. K.; Edible medicinal and non-medicinal plants, vol.4, fruits, Springer 2012, str.849-864
Klimek- Szcykutowicz M., Szopa A., Ekiert H.; Citrus limon (cytryna zwyczajna)- źródło surowców o cennych walorach kosmetycznych; Pol. J. Cosmetol. 2017: 20(3), str. 184-195
Romvary V.; Rośliny przyprawowe i przyprawy w węgierskiej kuchni; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987 str 58-59
Swaminathan U.; Healing with herbs, Jaico publishing house, 2016
http://www.vismaya-maitreya.pl/naturalne_leczenie_cytryny.html (31.08.2014)
http://www.beliefnet.com/Health/Physical-Health/Hidden-Health-Secrets-of-Lemons.aspx# (31.08.2014)
https://www.organicfacts.net/health-benefits/fruit/health-benefits-of-lemon.html (31.08.2014)
http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=27 (31.08.2014)
http://www.cytrusy24.pl/cytryna/ (18.04.2017)
https://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Cytrus (18.04.2017)
- Podobne artykuły
Figowiec pospolity
Figowiec pospolity to niewielkie drzewo rosnące w ciepłym klimacie. Jego owoce- figi mają zastosowanie w lecznictwie
Truskawkawki- właściwości zdrowotne
Truskawki to soczyste owoce, które kojarzą się z latem. Poznaj właściwości lecznicze truskawek
Jabłoń domowa (łac. Malus domestica)
Jabłoń domowa (łac. Malus domestica) to najczęściej uprawiane drzewo owocowe o soczystych i smacznych owocach, dostępnych w wielu odmianach przez cały rok
Jeżyna- łac. Rubus fruticosus
Jeżyna to soczysty owoc, który dostarcza wiele cennych witamin i minerałów. W lecznictwie oprócz owoców wykorzystuje się także liście jeżyny
