- Dziewanna wielkokwiatowa- właściwosci
Dziewanna- systematyka
Rząd: Jasnotowce
Rodzina: Trędownikowate
Rodzaj: Dziewanna
Nazewnictwo
Łacińska: Vebascum thapsiforme,
Angielska: Wool Mullein
Niemiecka: Grossblumiqe Köniqskerze
Polskie nazwy: dziwizna, dziewanna podobna, dziewna, dziewanna lekarska, kędzierzawica leśna, knotnica polna, gorzygrot, królewska świeca, knafliczka, szabla, dziewanda, warkocze Matki Boskiej, Jabłuszcza Najświętszej Panienki
Dziewanna- występowanie
Dziewanna pochodzi z południowo- zachodniej Azji. Obecnie w stanie naturalnym występuje na terenie całej Europy, Azji Mniejszej i Północnej Afryki oraz na Zakaukaziu. W Polsce rośnie pospolicie na niżu, gdzie najczęściej można ją spotkać na glebach jałowych, piaszczystych i kamienistych. Porasta miejsca ruderalne i nieużytki oraz piaszczyste brzegi rzek i zrębów leśnych.
W niektórych krajach uprawia się ją na skalę przemysłową.
Dziewanna- odmiany
W lecznictwie oprócz dziewanny wielkokwiatowej wykorzystuje się również dwa inne gatunki: dziewannę drobnokwiatową (łac. Verbascum thapsus) oraz dziewannę kutnerową (łac. Verbascum phlomoides).
Dziewanna -surowiec
Do celów leczniczych wykorzystuje się kwiaty dziewanny bez kielicha (Flos Verbasci ) oraz liście. Dawniej w celach leczniczych z dziewanny sporządzano różne postacie leku: soki, nalewki alkoholowe, wyciągi olejowe, kwiaty smażone w cukrze, napary.
Dziewanna zbiór
Kwiaty zbiera się od czerwca do sierpnia, systematycznie w miarę rozkwitania. Zbioru dokonuje się w słoneczne, suche dni po zniknięciu rosy. Zrywa się płatki korony tak, by ich nie uszkodzić. Zebrane płatki rozkłada się cienką warstwą i suszy w ciemnym i przewiewnym pomieszczeniu. Kwiaty należy zbierać suche, ponieważ te wilgotne szybko brązowieją i tracą właściwości lecznicze. Dobrze wysuszone powinny mieć piękną, żółtą barwę.
Kwiaty przechowuje się w szczelnie zamkniętych pojemnikach, dobrze ubite, chroniąc przed światłem, w miejscach suchych, gdyż łatwo wilgotnieją.
Dziewanna- trochę historii
Nazwa rośliny może pochodzić od słowa dziewa, dziwa, które oznacza pannę, dziewicę. Rostafiński podaje, że nazwa rośliny może pochodzić od słów dziwy, dziki- czyli roślina rosnąca na dzikich, nieurodzajnych polach.
Prasłowianie czcili Dziewannę jako boginię łowów i lasów. Przeważnie była przedstawiania jako młoda niewiasta z wilkami lub gwiazdą zaranną, często z pochodnią w ręku. Taki obraz bogini miał chronić ludzi od złej pogody i zapewnić powodzenie w łowach.
Co ciekawe w starożytności i średniowieczu rozróżniano dwie płci tej rośliny: samce z żółtymi kwiatami i samice z ciemnymi, fioletowymi kwiatami.
Dziewanna była cenionym ziołem w Imperium Rzymskim, a w Grecji była uważana za cudowny amulet. Podawana w postaci naparów miała łagodzić różne bóle wewnętrzne. Jej opisy znajdziemy w dziełach Hipokratesa, Arystotelesa, Dioskuridesa, Pliniusza, Świętej Hildegardy, Paracelsusa.
W okresie oświecenia dziewanna miała chronić przed czarownicami.
„Gdzie rośnie dziewanna tam bez posagu panna”
Dziewanna zastosowanie
- Łodygę dziewanny po opadnięciu liści suszo i oblepiano woskiem, nasączano olejem i wykorzystywano jako pochodnię lub świecę
- Kwitnące wierzchołki używa się do dekoracji, a suszone płatki dodaje się do potpourii
- Jest to roślina miododajna
- Liście włożone do butów o cienkiej podeszwie chronią stopy
- Rzymianie zawijali figi w liście dziewanny, aby chronić je przed zepsuciem
- W okolicach Bydgoszczy z płatków kwiatowych robiono barwnik stosowany do barwienia wina
Dziewanna- wartość odżywcza
Kwiaty dziewanny zawierają saponiny, irydoidy oraz śluzy. Piękny kolor kwiatów jest związany z dużą zawartością karotenoidów. Surowiec jest także bogaty we flawonoidy, głównie w rutozyd hesperydyny, glukozyd luteoliny. Kwiaty dostarczają także soli: żelaza, wapnia i krzemu.
Liście zawierają saponiny oraz rotenon.
DZIEWANNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Roślina działa ściągająco na błony śluzowe, zmiękczająco, wykrztuśnie, ściągająco, przeciwskurczowo i napotnie. Główne działanie dziewanny jest związane z zawartością saponin oraz śluzów, dzięki czemu jest ona często stosowana jako środek powlekających, zwłaszcza w schorzeniach górnych dróg oddechowych.
Dziewanna ma zastosowanie:
- w zaburzeniach przewodu pokarmowego jak kolka żołądkowa, czy jelitowa
- jako środek wspomagający leczenie wątroby i dróg żółciowych
- jako środek ułatwiający odkrztuszanie
- jako środek napotny
- wykrztuśne i powlekające, rozrzedzające wydzielinę w oskrzelach, dlatego stosuje się je przy zapaleniu górnych dróg oddechowych, astmie, grypie
- przy uporczywym kaszlu, zapaleniu oskrzeli i tchawicy
- jako środek przeciwwirusowy
- w zapaleniach pęcherza moczowego, jako środek regulujący przepływ moczu
- w leczeniu hemoroidów
Dziewanna stosowana zewnętrznie w formie okładów jest pomocna przy nerwobólach, a kąpiele z dodatkiem dziewanny pomagają przy dolegliwościach reumatycznych. Wyciągi alkoholowe z dziewanny stosuje się do wcierań przy bólach korzonków i stawów. Okłady z dziewanny przynoszą ulgę w stanach ropnych skóry, stosuje się je w przypadku chorób skóry jak łupież, łysienie, wypryski czy oparzenia. Zmiażdżone kwiaty i liście w postaci okładów wspomagają leczenie obrzęków i stłuczeń, przyspieszają gojenie się ran. Dziewanna ma właściwości łagodzące i pomaga w regeneracji uszkodzonej tkanki. Świeże potłuczone kwiaty stosuje się do okładów przy obrzękach i krwawych wybroczynach urazowych.
Dziewanna w homeopatii
W lekach homeopatycznych wykorzystuje się liście dziewanny jako lek przeciw migrenie.
Arnal-Schnebelen B., Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury, 200 uzdrawiających ziół; Reader’s Digest; Warszawa 2004, str. 67
Bremness L.; Wielka księga ziół; Wiedza i życie, Warszawa, str. 145,243, 245
Dziak A., Kuźnicka B.; Zioła lecznicze (zbiór i zastosowanie); Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1960, str. 45-47
Fijołek M.; Atlas dzikich roślin jadalnych 150 polskich gatunków; Wyd. SBM Sp. Z o.o., Warszawa 2017, str. 44-45
Kawałko M. J.; Historie ziołowe; Krajowa Agencja Wydawnicza; Lublin 1986, str. 66, 91, 145, 450
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P.; Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych słownik Adama Fischera; Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław2015, str. 138-141
Kolhmünzer S.; Farmakognozja- podręcznik dla studentów farmacji; Wyd. V, PZWL, 1998, str. 99-100
Kuźnicka B., Dziak M.; Zioła i ich stosowanie, historia i współczesność; PZWL wyd. IV, Warszawa 1987, str. 54-56
Ody P.; Zioła w domu; Świat książki 1996r., str. 11, 53, 91
Pajor W. J.; Mała encyklopedia przypraw, smaków i ziołolecznictwa; Wydawnictwo Tempus Plus, Kraków 1998, str. 83-84
Pisulewska E., Andrzejewska J., Fijołek M., Halarewicz A., Mederska M.; 500 przypraw i ziół leczniczych, charakterystyka, wymagania, porady; Wyd. SBM sp. z o.o., Warszawa 2015, str.59
Skarżyński A., Zioła czynią cuda; Agencja wydawnicza Comes, Warszawa 1994, str. 84-86
Wasilewska G.; Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające; Wydawnictwo RM 2015, str. 56-57
- Podobne artykuły
Pokrzywa zwyczajna- łac. Urtica dioica
Pokrzywa zwyczajna jest stosowana w wielu kuracjach wiosennych jako roślina oczyszczająca organizm i dostarczająca wielu cennych witamin i minerałów
Babka lancetowata- łac. Plantago lancelota
Babka lancetowata to pospolity chwast o wielu cennych właściwościach. Liście babki przykłada się na rany, oparzenia, ukąszenia owadów…
Fiołek trójbarwny- łac. Viola tricolor
Fiołek trójbarwny jest stosowany jako lek przeciwzapalny wspomagający leczenie chorób skóry, m.in. egzemy, zmian łojotokowych, liszajca, suchej skóry
