Lawenda- systematyka

Rodzina: Jasnotowate
Rodzaj: Lawenda

Nazwy

Łacińska: Lavendula officinalis, Lavandula angustifolia
Angielska: Common lavender
Niemiecka: Eachter Lavendel
Polskie nazwy: Lawenda: wąskolistna, prawdziwa, wonna; bławatka, czyszczecz

Nazwa lawendy pochodzi z języka łacińskiego od słów lavo lavare- co oznacza myć się, kąpać. Roślina ta była w starożytności ulubionym dodatkiem do kąpieli dla Rzymian i Greków.

Najbardziej ceniona jest lawenda z Prowansji, tam też znajduje się jej najwięcej upraw. Jest to region Francji, który słynie z uprawy lawendy.

Lawenda- występowanie

Lawenda występuje najczęściej w rejonie Morza Śródziemnego, ale jest uprawiana w całej Europie. Roślina może pochodzić z wysp Kanaryjskich lub z obszarów starożytnej Persji. W stanie naturalnym porasta suche wapienne zbocza. Rośliny te rosną w klimacie ciepłym, od wysp Kanaryjskich po zachodnie wybrzeże Indii.

Lawenda- odmiany

Znanych jest ok 30 gatunków lawendy. Rodzaj lavendula dzieli się na kilka grup, z czego tylko 4 mają zastosowanie w lecznictwie.

Surowiec

Surowcem leczniczym są kwiaty lawendy (Lavendulae flos). Surowiec służy także do otrzymywania olejku eterycznego (Lavendulae oleum). Olejek ten pozyskuje się także z Lavendula latifolia.

Historia

Historia lawendy sięga początków ludzkości. Roślina ta była wykorzystywana w medycynie Arabskiej. Starożytni Egipcjanie nasączali nią całuny. Rzymianie używali w łaźniach publicznych. Lawenda znajdowała się w szpitalach i miejscach, gdzie przebywali chorzy- była wykorzystywana jako środek antyseptyczny. Pierwszy opis lawendy pochodzi od Teofrasta. Grecy zalecali lawendę na kaszel.

Wierzono, że Maryja nasączała nią powijaki Jezusa, a Maria Magdalena stosowała lawendę do mycia stóp.

W średniowieczu było to ulubione zioło mnichów, który leczyli nią wszystko- od bólów po opętanie.  Stosowano ją także jako środek moczopędny, pobudzający miesiączkowanie i poród. Był to także lek przy zawrotach głowy i drżeniu rąk.

Avicenna zalecał wywary z lawendy na bóle stawów, żeber oraz bóle nerwowe. Syrop z lawendy miał być doskonałym środkiem dla systemu nerwowego, szczególnie zalecany dla osób o słabych nerwach oraz z bólami nerwowymi wynikającymi z wychłodzenia. Awicenna podaje również, że lawenda pomaga przy melancholii i padaczce. Roślina miała wywoływać wymioty u osób, które mają w organizmie nadmiar żółci. Jest to jeden z leków przeciwdziałający kichaniu.

Paracelsus zalecał wodę lawendową jako świetny środek uspokajający.

W XVI wieku zapach lawendowy był ulubionym zapachem królowej Elżbiety.

O Lawendzie pisał Marcin z Urzędowa oraz Syreniusz, roślina ta była uprawiana w Polsce w przydomowych ogródkach. Syreniusz podaje, że kwiaty lawendy chroniły przed mdłościami i bólami głowy. Bardzo popularnym środkiem w tych czasach była Lawendogra- produkowana z lawendy i rozmarynu. Specyfik ten rozsławiła królowa Węgier Elżbieta. Lavendgorę stosowała również Anna Wazówna. W czasie I wojny światowej Francuzi leczyli lawendą trudno gojące się rany.

Lawenda w medycynie ludowej

Od wieków wykorzystywano kwiaty lawendy jako dodatek do kąpieli i nacierań.

W tradycyjnej medycynie Rosji lawenda to przede wszystkim lek na dolegliwości przewodu pokarmowego, pomagający wypędzić pasożyty. Lawenda ma też korzystny wpływ na macicę i stosuje się ją w medycynie ludowej, aby ułatwić zajście w ciąże.

Składniki mineralne

Kwiaty lawendy zawdzięczają swoje działanie obecności olejku eterycznego, który zawiera: octan linalu, linalol, α-terpineol, cyneol, geraniol, limonen, β-ocymen, eukaliptol, kamfora, borneol, tlenek kariolimfenu, estry kwasu octowego, masłowego, kapronowego oraz izowalerianowego. Surowiec jest także bogaty w garbniki, trójterpeny (kwas ursalowy, oleanolowy), kumaryny, flawonoidy (apigenina, kwerecytyny, ladaneina, luteolina) oraz kwasy fenolowe (ferulowy, p-kumarynowy, rozmarynowy, kawowy, izowalerianowy, propionowy, kapronowy, masłowy).

LAWENDA DZIAŁANIE LECZNICZE  

Preparaty z kwiatów lawendy oraz olejek eteryczny są stosowane przy:

• Dolegliwościach żołądkowych na tle nerwowym
• Zaburzonej perystaltyce jelit, wzdęciach, bólach brzucha spowodowanych nagromadzeniem się gazów
• Zbyt małej ilości soków trawiennych oraz zaburzeniach flory bakteryjnej w jelitach
• Zaburzeniach trawienia przy zmniejszonym łaknieniu, zwłaszcza u dzieci i osób starszych
• Zbyt wysokim poziomie lipidów oraz cholesterolu
• Stanach zapaleniach jamy ustnej i gardła w postaci płukanek
• Nieżytach jamy ustnej, gardła i nosa i oskrzeli w formie inhalacji
• Zburzeniach snu, delikatnej depresji
• Napięciach nerwowych stosuje się odprężające kąpiele
• Bólu głowy szczególnie jeśli wywołany jest stresem
• Stanach ogólnego osłabienia i wyczerpania
• Menopauzie jako środek łagodzący niepokój czy nadmierna potliwość

Zewnętrznie lawenda może być stosowana w postaci balsamów i maści stosowanych na trudno gojące się i ropiejące rany. Nierozcieńczony olejek stosuje się zewnętrznie na ugryzienia owadów, otarcia i lekkie skaleczenia. Z kolei rozcieńczony olejek lawendowy działa skutecznie na skórne wypryski. Preparaty z olejkiem lawendowym stosuje się na oparzenia słoneczne.

Lawenda- działanie niepożądane

• Olejek lawendowy stosowany doustnie w większych dawkach niż zalecane może podrażniać żołądek, nerki i pęcherzyki płucne
• Olejek stosowany na skórę, szczególnie nierozcieńczony, działa drażniąco, może powodować przekrwienie naczyń podskórnych oraz zaczerwienienie skóry
• Olejek eteryczny w ilości 1 g (30kropli) może działać odurzająco

Lawenda- przeciwwskazania

• Choroby wątroby i nerek
• Ciąża i okres karmienia piersią
• Wrzody żołądka i jelit

Lawenda w aromaterapii

Olejek lawendowy zwiększa poziom hormonów stresu i kortyzolu, zmniejszając tym samym poziom stresu oksydacyjnego w organizmie. Wykazuje także działania antyoksydacyjne.

Zapach olejku lawendowego działa relaksująco i uspokajająco na człowieka. Uspokaja serce, zmniejsza stany lękowe.