- Dziewanna wielkokwiatowa- właściwosci
Dziewanna- systematyka
Rząd: Jasnotowce
Rodzina: Trędownikowate
Rodzaj: Dziewanna
Nazewnictwo
Łacińska: Vebascum thapsiforme,
Angielska: Wool Mullein
Niemiecka: Grossblumiqe Köniqskerze
Polskie nazwy: dziwizna, dziewanna podobna, dziewna, dziewanna lekarska, kędzierzawica leśna, knotnica polna, gorzygrot, królewska świeca, knafliczka, szabla, dziewanda, warkocze Matki Boskiej, Jabłuszcza Najświętszej Panienki
Dziewanna- występowanie
Dziewanna pochodzi z południowo- zachodniej Azji. Obecnie w stanie naturalnym występuje na terenie całej Europy, Azji Mniejszej i Północnej Afryki oraz na Zakaukaziu. W Polsce rośnie pospolicie na niżu, gdzie najczęściej można ją spotkać na glebach jałowych, piaszczystych i kamienistych. Porasta miejsca ruderalne i nieużytki oraz piaszczyste brzegi rzek i zrębów leśnych.
W niektórych krajach uprawia się ją na skalę przemysłową.
Dziewanna- odmiany
W lecznictwie oprócz dziewanny wielkokwiatowej wykorzystuje się również dwa inne gatunki: dziewannę drobnokwiatową (łac. Verbascum thapsus) oraz dziewannę kutnerową (łac. Verbascum phlomoides).
Dziewanna -surowiec
Do celów leczniczych wykorzystuje się kwiaty dziewanny bez kielicha (Flos Verbasci ) oraz liście. Dawniej w celach leczniczych z dziewanny sporządzano różne postacie leku: soki, nalewki alkoholowe, wyciągi olejowe, kwiaty smażone w cukrze, napary.
Dziewanna zbiór
Kwiaty zbiera się od czerwca do sierpnia, systematycznie w miarę rozkwitania. Zbioru dokonuje się w słoneczne, suche dni po zniknięciu rosy. Zrywa się płatki korony tak, by ich nie uszkodzić. Zebrane płatki rozkłada się cienką warstwą i suszy w ciemnym i przewiewnym pomieszczeniu. Kwiaty należy zbierać suche, ponieważ te wilgotne szybko brązowieją i tracą właściwości lecznicze. Dobrze wysuszone powinny mieć piękną, żółtą barwę.
Kwiaty przechowuje się w szczelnie zamkniętych pojemnikach, dobrze ubite, chroniąc przed światłem, w miejscach suchych, gdyż łatwo wilgotnieją.
Dziewanna- trochę historii
Nazwa rośliny może pochodzić od słowa dziewa, dziwa, które oznacza pannę, dziewicę. Rostafiński podaje, że nazwa rośliny może pochodzić od słów dziwy, dziki- czyli roślina rosnąca na dzikich, nieurodzajnych polach.
Prasłowianie czcili Dziewannę jako boginię łowów i lasów. Przeważnie była przedstawiania jako młoda niewiasta z wilkami lub gwiazdą zaranną, często z pochodnią w ręku. Taki obraz bogini miał chronić ludzi od złej pogody i zapewnić powodzenie w łowach.
Co ciekawe w starożytności i średniowieczu rozróżniano dwie płci tej rośliny: samce z żółtymi kwiatami i samice z ciemnymi, fioletowymi kwiatami.
Dziewanna była cenionym ziołem w Imperium Rzymskim, a w Grecji była uważana za cudowny amulet. Podawana w postaci naparów miała łagodzić różne bóle wewnętrzne. Jej opisy znajdziemy w dziełach Hipokratesa, Arystotelesa, Dioskuridesa, Pliniusza, Świętej Hildegardy, Paracelsusa.
W okresie oświecenia dziewanna miała chronić przed czarownicami.
„Gdzie rośnie dziewanna tam bez posagu panna”
Dziewanna zastosowanie
- Łodygę dziewanny po opadnięciu liści suszo i oblepiano woskiem, nasączano olejem i wykorzystywano jako pochodnię lub świecę
- Kwitnące wierzchołki używa się do dekoracji, a suszone płatki dodaje się do potpourii
- Jest to roślina miododajna
- Liście włożone do butów o cienkiej podeszwie chronią stopy
- Rzymianie zawijali figi w liście dziewanny, aby chronić je przed zepsuciem
- W okolicach Bydgoszczy z płatków kwiatowych robiono barwnik stosowany do barwienia wina
Dziewanna- wartość odżywcza
Kwiaty dziewanny zawierają saponiny, irydoidy oraz śluzy. Piękny kolor kwiatów jest związany z dużą zawartością karotenoidów. Surowiec jest także bogaty we flawonoidy, głównie w rutozyd hesperydyny, glukozyd luteoliny. Kwiaty dostarczają także soli: żelaza, wapnia i krzemu.
Liście zawierają saponiny oraz rotenon.
DZIEWANNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Roślina działa ściągająco na błony śluzowe, zmiękczająco, wykrztuśnie, ściągająco, przeciwskurczowo i napotnie. Główne działanie dziewanny jest związane z zawartością saponin oraz śluzów, dzięki czemu jest ona często stosowana jako środek powlekających, zwłaszcza w schorzeniach górnych dróg oddechowych.
Dziewanna ma zastosowanie:
- w zaburzeniach przewodu pokarmowego jak kolka żołądkowa, czy jelitowa
- jako środek wspomagający leczenie wątroby i dróg żółciowych
- jako środek ułatwiający odkrztuszanie
- jako środek napotny
- wykrztuśne i powlekające, rozrzedzające wydzielinę w oskrzelach, dlatego stosuje się je przy zapaleniu górnych dróg oddechowych, astmie, grypie
- przy uporczywym kaszlu, zapaleniu oskrzeli i tchawicy
- jako środek przeciwwirusowy
- w zapaleniach pęcherza moczowego, jako środek regulujący przepływ moczu
- w leczeniu hemoroidów
Dziewanna stosowana zewnętrznie w formie okładów jest pomocna przy nerwobólach, a kąpiele z dodatkiem dziewanny pomagają przy dolegliwościach reumatycznych. Wyciągi alkoholowe z dziewanny stosuje się do wcierań przy bólach korzonków i stawów. Okłady z dziewanny przynoszą ulgę w stanach ropnych skóry, stosuje się je w przypadku chorób skóry jak łupież, łysienie, wypryski czy oparzenia. Zmiażdżone kwiaty i liście w postaci okładów wspomagają leczenie obrzęków i stłuczeń, przyspieszają gojenie się ran. Dziewanna ma właściwości łagodzące i pomaga w regeneracji uszkodzonej tkanki. Świeże potłuczone kwiaty stosuje się do okładów przy obrzękach i krwawych wybroczynach urazowych.
Dziewanna w homeopatii
W lekach homeopatycznych wykorzystuje się liście dziewanny jako lek przeciw migrenie.
Arnal-Schnebelen B., Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury, 200 uzdrawiających ziół; Reader’s Digest; Warszawa 2004, str. 67
Bremness L.; Wielka księga ziół; Wiedza i życie, Warszawa, str. 145,243, 245
Dziak A., Kuźnicka B.; Zioła lecznicze (zbiór i zastosowanie); Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1960, str. 45-47
Fijołek M.; Atlas dzikich roślin jadalnych 150 polskich gatunków; Wyd. SBM Sp. Z o.o., Warszawa 2017, str. 44-45
Kawałko M. J.; Historie ziołowe; Krajowa Agencja Wydawnicza; Lublin 1986, str. 66, 91, 145, 450
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P.; Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych słownik Adama Fischera; Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław2015, str. 138-141
Kolhmünzer S.; Farmakognozja- podręcznik dla studentów farmacji; Wyd. V, PZWL, 1998, str. 99-100
Kuźnicka B., Dziak M.; Zioła i ich stosowanie, historia i współczesność; PZWL wyd. IV, Warszawa 1987, str. 54-56
Ody P.; Zioła w domu; Świat książki 1996r., str. 11, 53, 91
Pajor W. J.; Mała encyklopedia przypraw, smaków i ziołolecznictwa; Wydawnictwo Tempus Plus, Kraków 1998, str. 83-84
Pisulewska E., Andrzejewska J., Fijołek M., Halarewicz A., Mederska M.; 500 przypraw i ziół leczniczych, charakterystyka, wymagania, porady; Wyd. SBM sp. z o.o., Warszawa 2015, str.59
Skarżyński A., Zioła czynią cuda; Agencja wydawnicza Comes, Warszawa 1994, str. 84-86
Wasilewska G.; Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające; Wydawnictwo RM 2015, str. 56-57
- Podobne artykuły
Chmiel zwyczajny- łac. Humulus lupulus
Chmiel zwyczajny (łac. Humulus lupulus) to surowiec zielarski wykorzystywany w leczeniu zaburzeń układu nerwowego oraz łagodzące popęd płciowy
Bazylia pospolita- łac. Ocimum basilicum
Bazylia pospolita to dziś niesamowicie popularna roślina, która stanowi świetny dodatek do wielu dań, ale także wykazuje właściwości lecznicze
Krwawnik pospolity (łac. Achillea millefolium)
Krwawnik pospolity to powszechnie występująca, która ma duże znaczenie w medycynie ludowej. Jak sama nazwa wskazuje krwawnik jest stosowany na krwawienia