Najnowsze artykuły

Jakie zioła zbiera się w październiku

Październik to najlepszy czas na zbiór korzeni roślin leczniczych oraz dzikich owoców. Warto zbierać w tym czasie korzenie i suszyć je, aby korzystać z ich niezwykłej mocy

Zdrowe kiszonki- czyli co można kisić

Domowe kiszonki można robić z niemal każdych warzyw i owoców. Proces kiszenia powoduje, że kiszone produkty stają się znacznie bardziej miękkie i zdrowsze

Olejek miętowy zastosowanie w aromaterapii

Olejki miętowe słyną z bardzo silnych właściwości przeciwbólowych i chłodzących, które zawdzięczają mentolowi. Ponadto olejek jest stosowany w dolegliwościach trawiennych

Aronia w kuchni- jak ją wykorzystać?

Zastosowanie aronii w kuchni- owoce aronii idealnie nadają się do innych przetworów – soków z aronii, dżemów, galaretek, aronię można także suszyć i kandyzować

Jakie zioła zbierać we wrześniu

Wrzesień w kalendarzu, więc nastał czas, aby zrobić zapasy cennych ziół i owoców, które mogą się bardzo przydać zimą. Zobacz jakie zioła zbiera się we wrześniu

Nalewka z geranium jak ją stosować

Geranium nazywane również anginką wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, łagodzi infekcje górnych dróg oddechowych. Jak przygotować i stosować nalewkę z geranium?

Co to są alkaloidy?

Alkaloidy to zasadowe związki organiczne, głównie pochodzenia roślinnego. Ich cechą charakterystyczną  jest obecność atomu lub atomów azotu najczęściej wbudowanego w pierścienień heterocykliczny. Związki te wykazują szerokie spektrum działania fizjologicznego- od stymulującego poprzez narkotyczne do toksycznego. Obecnie znanych jest 12 tysięcy różnych alkaloidów, które w świecie roślin pełnią głównie funkcje ochronne.

 

Gdzie można znaleźć alkaloidy?

Alkaloidy są związkami pochodzenia roślinnego. Najczęściej są wytwarzane  przez rośliny makowate (Papareacae), bobowate (Fabaceae), jaskrowate (Ranunuculaceae), pisankowate (Solanaceae) oraz niektóre rośliny niższe jak widłaki czy skrzypy. 
W świecie zwierząt ich obecność  stwierdzono u owadów, salamander, niektórych żab i wijów. Co więcej u  owadów związki te są zwykle pochodzenia wtórnego, pobierane wraz z pożywieniem stanowią ochronę przed drapieżnikami.

 

Alkaloidy- występowanie

Związki te występują głównie w roślinach wyższych,  gdzie znajdują się najczęściej w liściach, nasionach i owocach, jednak można je także znaleźć w korze, korzeniach, bulwach i kwiatach.
Zwykle w jednej roślinie występuje więcej niż jeden alkaloid. i tak np.  z mleczka makowego wyodrębniono 20 alkaloidów, z kory chinowej  aż 24, a z liści tytoniu 10.
Ich zawartość w surowcu roślinnym wacha się od ilości śladowych do nawet 10% ( np. chinina w korze chinowca). 
Ich ilość w surowcu może zależeć od okresu rozwoju rośliny, pory roku, regionu, klimatu. Niekorzystne warunki pogodowe w okresie wegetatywnym oraz niewłaściwe przechowywanie surowca mogą przyczynić się do wzrostu poszczególnych alkaloidów w tkankach roślinnych.
W surowcu roślinnym  najczęściej występują w postaci soli z kwasami organicznymi (jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy), rzadziej w postaci soli z kwasami nieorganicznymi. Tylko w nielicznych roślinach są połączone z cukrami lub garbnikami.




Alkaloidy- właściwości fizyczne

Większość alkaloidów to substancje krystaliczne, tylko nieliczne z nich mają konsystencję płynną (nikotyna). Niektóre alkaloidy mogą również występować jako substancje lotne. Wszystkie te związki są związkami optycznie czynnymi i najczęściej są lewoskrętne. Przeważająca część z nich ma charakter III-rzędowych zasad, nieliczne są II- lub I- rzędowymi zasadami. Jako wolne związki są trudno rozpuszczalne w wodzie, ale łatwo rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych. W przypadku soli rozpuszczalność jest dużo lepsza w wodzie, a słabsza w rozpuszczalnikach organicznych. Przeważnie  mają smak gorzki.

Alkaloidy- otrzymywanie

Duża różnorodność w budowie chemicznej alkaloidów świadczy o braku jednorodnego mechanizmu biosyntezy. Surowcami wykorzystywanymi do ich syntezy są najczęściej aminokwasy: fenyloalanina, lizyna, tryptofan.

 

Alkaloidy- podział

Zanim poznano budowę alkaloidów, do usystematyzowania tej grupy związków stosowano podział oparty na źródłach pozyskiwania danego alkaloidu. Stąd nazwa rośliny, z której pozyskiwano surowiec stanowiła nazwę grupy, np. alkaloidy makowe, alkaloidy chinowe.
Obecnie w literaturze stosuje się podział biogenetyczny, który oparty jest na sposobie powstawania alkaloidów.

W oparciu o poglądy Hegnauera wyróżnia się trzy grupy alkaloidów:

a) Protoalkaloidy- gdzie atom azotu znajduje się poza układem heterocyklicznym. Powstają one z aminokwasów lub amin biogennych. Należą tu:

  • Fenyloalkiloaminy (efedryna, kapsaicyna)
  • Indoloalkiloaminy (tryptamina, serotonina)
  • Betaniny (betanina)

b) Pseudoalkaloidy – gdzie atom azotu nie pochodzi od aminokwasów lecz jest wbudowany na drodze biosyntezy do już istniejącego szkieletu. Należą tu:

  • Alkaloidy diterpenowe (akonityna, pakliteksel)
  • Pochodne steroidowe (salasodyna)
  • Związki, których fragment azotowy powstaje poprzez zastąpienie grupy hydroksylowej grupą aminową (kolchicyna)

c) Alkaloidy właściwe- gdzie atom azotu znajduje się w pierścieniu heterocyklicznym. Stanowią one największą grupę alkaloidów. Powstają w wyniku biosyntezy z aminokwasów. Wyróżniamy tutaj następujące grupy alkaloidów powstające z:

  • Ornityny (alkaloidy tropanowe, pirolizydynowe)
  • Lizyny (alkaloidy chinolizydynowe)
  • Histydyny (alkaloidy imidazolowe, purynowe)
  • Tyrozyny (alkaloidy izochinolinowe)
  • Tryptofanu (alkaloidy indolowe)
  • Amin biogennych (alkaloidy pirydynowe, piperydynowe, niektóre alkaloidy chinolinowe i pochodne benzazepiny)




Najbardziej powszechną i najczęściej stosowaną klasyfikacją alkaloidów jest ich podział ze względu na budowę chemiczną, gdzie wyróżniamy:

  • Pozbawione układu heterocyklicznego
  • Pochodne pirolu
  • Pochodne 1-metylopirolizydyny
  • Pochodne piperydyny
  • Zawierające nieskondensowane pierścienie 5- lub 6- członowe
  • Zawierające skondensowane pierścienie 5-, 6- lub 7- członowe z atomem azotu w pierścieniu
  • Zawierające dwa skondensowane pierścienie piperydynowe
  • Pochodne chinoliny lub izochinoliny
  • Pochodne indolu
  • Pochodne imidazolu
  • Purynowe
  • Terpenoidowe
  • Steroidowe
  • Peptydowe

Inny podział:

  • Pochodne tropanu (atropina, hiscyjamina, skopolamina, kokaina)
  • Pochodne pirydyny (nikoltyna, lobelina)
  • Pochodne choliny (chinina, cyncholina, chinidyna)
  • Pochodne izocholiny (papaweryna, kumaryna, tubokuryna)
  • Pochodne indolu (strychnina, rezerpina, egrotamina)
  • Pochodne puryny (kofeina, teobromina, teofilina)
  • Pochodne fenantrenu (morfina, kodeina)

 

Alkaloidy- zastosowanie w lecznictwie

Alkaloidy wykazują wysoką i bardzo zróżnicowaną aktywność biologiczną. Jednak w lecznictwie rzadko stosuje się surowce roślinne będące ich źródłem, zdecydowanie  częściej podaje się czyste substancje wyodrębnione z roślin jak i te otrzymywane syntetycznie.

Alkaloidy mogą wykazywać działanie:

  • cucące (kofeina, lobelina, strychnina)
  • obkurczające macicę (ergatamina)
  • rozkurczające mięśnie gładkie (papaweryna, chelidonina, efedryna)
  • rozszerzające źrenice (atropina, skopolamina)
  • miejscowo znieczulające (kokaina)
  • obniżające ciśnienie krwi (rezerpina)
  • przeciw arytmiczne (teofilina, efedryna)
  • moczopędne (teobromina)
  • przeciw bólowe (morfina)
  • przeciwkaszlowe (glaucyna, kodeina, narkotyna)
  • przeciwnowotworowe (winblastyna, winkrystyna, taksol)
  • przeciwreumatyczne (kapsaicyna)
  • tonizujące układ mięśniowy (galantamina)
  • żółciopędne i żółciotwórcze (boldyna)

 

Alkaloidy- zastosowanie w kosmetykach

Alkaloidy wykazują działanie pielęgnacyjne. Do najbardziej znanych związków z tej grupy stosowanych w kosmetykach możemy zaliczyć kofeinę, która stymuluję przemianę materii i przyczynia się do usuwania złogów tłuszczu, a także wpływa na drenaż tkanek, działając wyszczuplająco i detoksykująco. 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Kolińska A., Marciniak P.,  Adamski Z.,  Rosiński G.; Alkaloidy- naturalne substancje kardioaktywne; Kosmos-problemy nauk biologicznych, T.65, nr. 2 (311), 2016 r., str. 247-256

Skarżyński A., Zioła czynią cuda; Agencja wydawnicza Comes, Warszawa 1994, str. 39-401.

http://www.farmakognozjaonline.pl/alkaloid/index.php?alka=wystepo (10.04.2017)

http://biotechnologia.pl/kosmetologia/artykuly/alkaloidy-roslinne-jako-substancje-biologicznie-aktywne-w-kosmetykach,12517 (10.04.2017)




Aronia jako superfood

Aronia to owoc o silnym działaniu przeciwutleniającym. Owoce aronii mogą mieć znaczenie w profilaktyce chorób cywilizacyjnych

Witamina B1- znaczenie i rola

Witamina B1 czyli tiamina to pierwsza odkryta witamina. Korzystnie wpływa na układ nerwowy oraz wspomaga sprawność umysłową

Suszenie ziół- to musisz wiedzieć

Suszenie ziół to jedna z naturalnych metod na łatwiejsze przechowywanie ziół po okresie ich wegetacji oraz utrwalenie ich właściwości. Poznaj najważniejsze informacje o suszeniu ziół

E 129 Czerwień allura Barwnik spożywczy

Czerwień allura E 129 to barwnik azowy, który jest wykorzystywany do barwienia wyrobów cukierniczych, słodyczy, lodów. Jest to barwnik sysnetyczny, którego lepiej unikać