- Aloes zwyczajny (Aloe vera)- właściwości i zastosowanie
Aloes zwyczajny- systematyka
Rząd: Szparagowce
Rodzina: Złotogłowowate
Rodzaj: Aloes
Nazewnictwo
Łacińska: Aloë vera, Aloe barbadensis,
Angielska: Aloe
Polskie nazwy: wcześniak, doktor, aloes barbadoski, aloes zwyczajny, aloes prawdziwy, aloes barbadeński, aloes bardeński
Prawdopodobnie nazwa aloesu pochodzi od arabskiego słowa alloeh, chociaż etymologii nazwy można także doszukać się w greckich słowach: alóe- oznaczający gorzkie lub aloedarion- przeczyszczający.
Asyryjczycy nazwali aloes „saburem” od słowa „sabr” oznaczającego cierpliwość.
Aloes zwyczajny- występowanie
Prawdopodobnie ojczyzną aloesu jest rejon Morza Śródziemnego lub Południowa Afryka. Możliwe, że roślina ta pochodzi z wyspy Barbados (stąd jej nazwa).
Obecnie plantacje aloesu możemy spotkać w Chinach, południowej części Ameryki Północnej, w rejonie Morza Karaibskiego, na Kaukazie czy w Australii.
Największe uprawy aloesu znajdują się w Meksyku, Japonii, Korei Południowej, na Tajwanie. Podczas gdy w krajach o klimacie umiarkowanym aloes uprawia się w szklarniach.
Aloes- odmiany
Znanych jest około 350 -500 gatunków roślin zaliczanych do rodziny aloesowatych, z czego 20 uważanych jest za rośliny lecznicze, a tylko 5 gatunków jest jadalnych.
W zależności od odmiany możemy spotkać rośliny drzewiaste, byliny, a nawet liany. Większość tych roślin jest pod ochroną.
WAŻNE: Aloes łatwo można pomylić z agawą amerykańską.
Aloes zwyczajny- surowiec
W celach leczniczych najczęściej wykorzystuje się aloes zwyczajny (łac. Aloe vera), drzewiasty (łac. Aloe arborescens), uzbrojony (łac. Aloe ferox) oraz afrykański (łac. Aloe africana).
Liście aloesu składają się z trzech warstw: wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej.
- Warstwa wewnętrzna stanowi przezroczysty żel, który jest złożony w 99% z wody, pozostałe składniki to glukomannany, aminokwasy, witaminy, sterole i tłuszcze. Wysokiej jakości żel aloesowy jest nieprzezroczysty, lekko białawy, lepki.
- Warstwa środkowa, która jest złożona z lateksu- żółtawego, gorzkiego soku, zawierającego antrachinony i glikozydy. Z tej warstwy pozyskuje się alonę.
- Zewnętrznej, czyli grubej skórki, która chroni liście przed czynnikami zewnętrznymi, syntezuje także węglowodany i białka
Warstwy wewnętrzna i środkowa stanowią surowiec wykorzystywany w lecznictwie i kosmetyce. Ponadto jako surowiec wykorzystuje się sok aloesowy, który stanowi ekstrakt z całych liści.
Aloes zwyczajny w różnych kulturach
Roślina ta była znana w Indiach, Chinach, Pakistanie, na Sumatrze, a także w ciepłych krajach Europy, Ameryki Środkowej i Południowej oraz w Afryce. Pod koniec IX wieku, w dziele Rhazesa możemy znaleźć informację, że w skład tzw. „jabłka przeczyszczającego” wchodził m. in. aloes. Według hinduskich dzieł z XI w. n. e. aloes był stosowany w rytuale wielbienia Sziwy. Indianie nazywali aloes niebiańską pałeczką i wierzyli, że miąższ aloesu ma właściwości odmładzające.
Aloes zwyczajny w wierzeniach ludowych
Aloes chroni przed negatywnymi wpływami i zapobiega nieszczęśliwym zdarzeniom w domu. W Afryce gałązki aloesu wiesza się nad wejściem do domu, aby oddalić złe moce i przyciągnąć szczęście.
Aloes zwyczajny w medycynie chińskiej
Aloes ma szerokie zastosowanie w tradycyjnej medycynie chińskiej. Alonę stosuje się jako środek oczyszczający organizm, wspomagający wątrobę oraz środek na pasożyty i grzyby. Chińczycy stosują alonę u dzieci na drgawki wywołane strachem. Wodny wyciąg z liści stosuje się jako środek wywołujący miesiączkę. Ponadto aloes stosuje się w mieszance z innymi ziołami na dystrofię, zawroty głowy, szum w uszach ból hipochondryczny i zaparcia.
Aloes zwyczajny- składniki mineralne
Tak dużej różnorodności związków biologicznie czynnych nie stwierdzono w żadnym innym produkcie naturalnym pochodzenia roślinnego. Miąższ liści aloesu składa się w 96-99% z wody, pozostała część to błonnik oraz szereg ważnych składników aktywnych biologicznie do których zalicza się węglowodany i polisacharydy (acemannan), całą gamę kwasów organicznych, aminokwasów. Za działanie aloesu w dużej mierze odpowiadają zawarte w miąższu antrazwiązki: alonina, aloeemodyna, emodyna. Ponadto roślina ta to źródło wielu enzymów, fitosteroli, saponin. Roślina jest bardzo bogata w witaminy: A, C, E, niacyny, ryboflawiny, tiaminy, wit. B6, wit. B12, kwasu foliowego, choliny, wit. E, β-karotenu, biotyny. To także źródło soli: cynku, magnezu, miedzi, żelaza, wapń, chloru, chromu, fosforu, potasu, cynku, sodu, niklu, kobaltu, strontu, germanu, manganu, selenu, molibdenu.
ALOES ZWYCZAJNY DZIAŁANIE LECZNICZE
- Już w starożytności podawano wyciągi z aloesu przy problemach z niestrawnością bądź jako środek przeczyszczający
- Żel aloesowy działa lekko rozwalniająco, normując formułowanie się kału, pomagając pozbyć się chronicznych zaparć
- Miąższ aloesu stymuluje mikroflorę jelitową oraz usprawnia działanie kosmków jelitowych, dzięki czemu poprawia się wchłanianie substancji odżywczych w jelitach
- Wyciągi aloesowe mają działanie wiatropędne
- Aloes zwiększa ilość wydzielanego soku żołądkowego, stąd też jest zalecany przy nieżytach jelit, stanach zapalnych układu pokarmowego, chorobie wrzodowej, zanikowym nieżycie błony śluzowej żołądka, owrzodzeniach odbytnicy i okrężnicy
- Sok z aloesu wspomaga również odtruwanie wątroby i nerek oraz jest pomocny w problemach związanych z wydzielaniem żółci
- Roślina korzystnie wpływa na procesy metaboliczne
- Aloes przyjmowany doustnie zmniejsza ilość trójglicerydów i cholesterolu we krwi oraz stymuluje pracę serca
- Wyciągi wodne oraz miazga ze świeżych liści aloesu przyjmowane doustnie wzmacniają mechanizmy obronne organizmu i uaktywniają enzymy ustrojowe, co w konsekwencji przyczynia się do zachowania naturalnej równowagi organizmu i wzmocnienia odporności
- Aloes wspomaga wydalanie z organizmu toksycznych substancje obcych oraz tych wyprodukowanych przez organizm, które mają właściwości alergenne
- Wyciągi z aloesu wspomagają leczenie dychawicy oskrzelowej oraz w formie inhalacji gruźlicy, roślina jest stosowana w leczeniu przewlekłych chorób płuc oraz astmy
- Zewnętrznie wyciągi z aloesu stosuje się w leczeniu zapalenia zatok bocznych przynosowych oraz nieżytów nosa
- Płukanie jamy ustnej roztworami z aloesem chroni przed aftami i paradontozą, przyspiesza również powrót do zdrowia po usunięciu migdałków
- Okłady z aloesu łagodzą bóle głowy
- W dawnych czasach roślina ta była wykorzystywana w leczeniu chorób reumatoidalnych, zapaleniach stawów czy rwy kulszowej
- Dawniej sokiem z liści rośliny nacierano miejsca nadwyrężone i po urazach
- Kampesterol zawarty w liściu aloesu chroni kości i stawy przed degradacją
- Zewnętrznie wyciągi z liści aloesu stosuje się przy zapaleniu sromu oraz pochwy
- Aloes posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne oraz przeciwbólowe i przeciwświądowe
- Roślina posiada silne działanie przeciwwirusowe i można ją wykorzystać do leczenia komórek zakażonych wirusem malarii, HIV oraz opryszczki
- Aloes stosowany wewnętrznie wspomaga procesy regeneracji tkanek
- Przetwory z aloesu mogą wspomagać terapię onkologiczną
- Preparaty z aloesu mogą być stosowane miejscowo może przy hemoroidach
- Aloes wzmacnia włosy i zapobiega ich wypadaniu
Aloes zwyczajny- działanie niepożądane
- Przyjmowanie aloesu w zbyt dużych dawkach może powodować osłabienie, spowolnienie pulsu oraz obniżenie temp. ciała
- Duże dawki aloesu przyjmowane jednorazowo mogą powodować podrażnienia jelit oraz przy częstszym stosowaniu stany zapalne nerek
- Aloes w dużych dawkach wpływa toksycznie na enzymatyczne wartości wątroby, może powodować toksyczne zapalnie wątroby
- U osób wrażliwych preparaty z aloesu mogą wywoływać reakcję alergiczną, objawiającą się wypryskiem, grudkowym zapaleniem skóry oraz pokrzywką
- Zbyt długie przyjmowanie wyciągów z aloesu powoduje zmniejszenie stężenia potasu w organizmu
- Długotrwałe stosowanie aloesu ze względu na zawartość antrachinonów prowadzą do melanosiccoli i przedrakowego stanu jelita grubego.
- Zbyt duża ilość aloesu w kosmetykach może powodować podrażnienia skóry
- Aloes stosowany miejscowo na skórę może uwrażliwiać ją na promienie UV
- U kobiet w ciąży aloes może wywołać przekrwienie narządów wewnętrznych, w tym macicy, co może skutkować poronieniem
Aloes zwyczajny- przeciwwskazania
- Wewnętrznie aloesu nie powinny przyjmować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią
- Małym dzieciom nie powinno się podawać preparatów z aloesem ani stosować na skórę, ponieważ mogą spowodować poparzenia
- Wg zaleceń ESCOP preparaty z aloesem nie powinny być podawane dzieciom poniżej 10 roku życia, EMA zaleca nie podawanie dzieciom poniżej 12 roku życia
- Wyciągów z aloesu nie powinny przyjmować osoby cierpiące na mocznicę, zapalenie pęcherza, niewydolność nerek i choroby wątroby
- Kolejną grupą osób, które powinny unikać aloesu są kobiety mające dolegliwości maciczne, silne miesiączki, różne krwotoki
- Aloesu nie powinni przyjmować mężczyźni z powiększoną prostatą
- Aloes nie jest wskazany dla osób z zapaleniem trzewi oraz podejrzeniem zapalenia wyrostka robaczkowego, chorobą Crohna, hemoroidami, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, uchyłkowatością jelit, zapaleniem odbytnicy
- Przeciwwskazaniem do stosowania aloesu są żylaki odbytu oraz nadciśnienie
Aloesu nie powinno łączyć się z garbnikami, żelazem, jodem metanolem, tymolem oraz fenolami.
Arnal-Schnebelen B., Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury; Reader’s Digest; Warszawa, str. 28
Bremness L.; Wielka księga ziół; Wiedza i życie, Warszawa
Bojarowicz H., Dźwidulska P.; Suplementy diety cz. III, Interakcje suplementów diety z lekami; Hygeia, Public Health 2012, 47 (4), str. 442-447
Braun L., Cohen M.; Herbs& Natural Suplements an ewidence- base guide, 3th edition; Elsevier 2010, str. 192-200
Cieślik E., Turcza K.; Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe Vera(L) Weeb. (Aloe barbadensis Mill.); Post. Fitoter. 2015, (16)2, str. 117-124
Czikow P., Łaptiew J.; Rośliny lecznicze bogate w witaminy; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987 r., str. 41
Domowe kuracje od A do Z cz. 1; Wyd. „JOT” J. Orłowska, Toruń 2017, str. 9-11
Górnicka J.; Leksykon zdrowia-Apteka natury; Martel 2005; str. 177-179
Griffith H. W.; Witaminy, pierwiastki i minerały; Agencja Elipsa, Warszawa 1994r., str. 271
Liu Y., Wang Z., Zhang J.; Dietary Chinese herbs, chemistry pharmacology and clinical evidence; Springer-Velage, Wien 2015, str. 277- 285
Marczyk M.; Domowe sposoby leczenia. Leki z natury ;Wydawnictwo Dragon, Bielsko Biała 2015str. 52-53
Mindel E.; Biblia witamin; Wiedza i życie, Warszawa 1993, str. 158-159
Motta G. B.; Lecznicze rośliny Biblii, tajemnice zdrowotne Pisma Świętego; Wyd. Esprit, Kraków 2016, str. 27-31
Ross I. A.; Medicinal Plants of the world, chemical constituents, traditional and modern uses; Vol. 1, Springer Science 2003, str. 104-131
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski Podkowa leśna 2016; str. 163-167
Wielka księga ziół; Reader’s Digest, Warszawa 2009; str.12, 279
Vocka G.; Rośliny lecznicze od A do Z uprawa, pielęgnacja, zbiory u przechowywanie, działanie zdrowotne; Wyd. Klub dla Ciebie 2005, str. 24, 106
Zamiara K.; Aloes- jego tajemnicza moc; Katedra i Zakład Historii i Nauk Medycznych; Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
- Podobne artykuły
Sok z aloesu
Sok z aloesu podnosi odporność, reguluje przemianę materii, poprawia trawienie, przeciwdziała zaparciom. Obniża poziom cukru
Poznaj działanie aloesu na skórę
Działanie aloesu na skórę wpływa na szybszą regenerację skóry, przyspiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia oraz poparzenia skóry
Aloes zwyczajny- ciekawostki
Aloes ciekawostki- odkryj mało znane fakty na temat aloesu, jego właściwości i zastosowania
Aloes zwyczajny- łac. Aloe vera
Aloes zwyczajny, aloes barbadoski (Aloe vera) o najpopularniejszy gatunek aloesu, wykorzystywany w medycynie i kosmetyce, uprawiany na szeroką skalę w celu
