- Czosnek pospolity
Czosnek- systematyka
Rząd: Szparagowce
Rodzina: Amarylkowate
Podrodzina: Czosnkowate
Rodzaj: Czosnek
Nazewnictwo
Łacińska: Allilum sativum
Angielska: Garlic
Niemiecka: Knoblauch
Polskie nazwy: białe ziele, czosnek: domowy, kuchenny, siewny, ogrodowy
Przypuszcza się, że nazwa łacińska czosnku Allium może pochodzić od celtyckiego słowa All– oznaczającego ostry.
Czosnek pospolity- występowanie
Czosnek pochodzi z Azji Środkowej, skąd został rozprzestrzeniony jako roślina uprawna do Europy i Północnej Afryki. Z czasem roślina dotarła na pozostałe kontynenty.
Obecnie jest uprawiany na całym świecie jako roślina lecznicza oraz doskonała przyprawa. Głównymi producentami czosnku są: Chiny, Indie, Egipt, Korea, Rosja.
Czosnek- odmiany
Znanych jest kilkaset gatunków czosnku. W Polsce występują 22 odmiany czosnku.
Surowiec
Czosnek jest zaliczany do roślinnych leków roślinnych, które mają udowodnioną skuteczność terapeutyczną. Surowcem leczniczym jest świeża cebula czosnku. Suszony czosnek nie wykazuje właściwości leczniczych.
Z czosnku sporządza się proszek, wyciągi oraz nalewkę. Produkuje się także wyciągi olejowe i alkoholowe, destylaty i sok z czosnku. Czosnek liofilizowany lub jego olejowe maceraty wchodzą w skład wielu leków.
Czosnek- historia
Czosnek jest najstarszą znaną rośliną leczniczą. Spożywany był w Babilonii 4500 lat p. n.e. Znali go starożytni Egipcjanie, Hebrajczycy, Asyryjczycy, Kartagińczycy, Arabowie. Czosnek był uprawiany w starożytnych Chinach. Jest o nim zdanie w Biblii oraz w Koranie. W Talmudzie czosnek jest zalecany przeciwko niemocy płciowej i jako lek sprzyjający długowieczności.
Główki czosnku widnieją na malowidłach pochodzących ze starożytnego Egiptu, w pałacu w Knossos na Krecie oraz na ruinach Pompei. Roślina ta jest także wymieniana w Odysei Homera. Król Asyrii Ashurbanipal opisał czosnek pismem klinowym.
W starożytnym Egipcie czosnek był uważany za roślinę świętą. Wiadomo, że Egipcjanie podawali go robotnikom zatrudnionym przy budowie piramid jako ochronę przed chorobami. Egipski papirus medyczny zawiera 22 przepisy na zastosowanie czosnku przy bólach głowy, chorobach gardła czy osłabieniu.
Część europejskich uczonych w starożytności nie lubiła tej rośliny, ze względu na jego intensywny zapach, inni z kolei polecali czosnek na wiele dolegliwości. W starożytnej Grecji wierzono w magiczną moc czosnku, sądzono, że roślina wzmacnia męskość i waleczność, działa odtruwająco, uodparnia przeciw truciznom. Czosnek miał także zwalczać zaklęcia. To właśnie Dioskurydes pisał, że: „czosnek jedzony wypędza tasiemca i pędzi mocz”. Czosnek był podawany uczestnikom olimpiady, być może dlatego, że wierzono, iż poprawia wydajność.
Zarówno Dioskurydes jak i Pliniusz uważali czosnek jako lek uniwersalny na wszystkie dolegliwości.
Pliniusz Starszy zalecał czosnek na 61 dolegliwości, wśród których można wymienić zaburzenia żołądkowo- jelitowe, pogryzienia psów, ukąszenia żmij, astmę, reumatyzm, hemoroidy, wrzody, drgawki, suchoty.
W średniowieczu i późniejszych wiekach pisali o nim: św. Hildegarda, Mathiolus, Paracelsus, Bock, Lonicerus.
Powszechnie wówczas wykorzystywano czosnek jako lek chroniący przed epidemiami.
Falimierz w „Zielniku” podaje, że czosnek był pokarmem chłopów, który chronił przed zatruciami pokarmowymi. W zielniku Szymona Syreniusza z 1613 roku znajduje się ponad 100 wskazań leczniczych czosnku.
W czasie I wojny światowej w przyfrontowych szpitalach radzieckich stosowano utarty czosnek z cebulą na rany w specjalnych pudełeczkach przymocowanych do rany, tak aby masa czosnkowa nie dotykała rany. Opary z masy czosnku i cebuli powodowały szybsze gojenie się ran, nawet tych które goiły się trudno. W czasie I i II wojny światowej lekarze stosowali także okłady czosnkowe z mchem torfowym, aby zapobiegać gangrenie. Ząbki czosnku stosowano także w zapobieganiu zgorzeli i posocznicy. Czosnek miał także zastosowanie jako lek przeciwko tyfusowi, biegunkom, cholerze.
W roku 1884 Wertheim, a w 1892 Semmler wyodrębnili olejek czosnkowy. To odkrycie zapoczątkowało badania nad działaniem czosnku, dzięki czemu dzisiaj to jeden z lepiej przebadanych surowców leczniczych. W 1928 r, rosyjski uczony, który pracował nad olejkiem czosnkowym, nazwał mieszaninę lotnych związków czosnku fitoncydami. Dopiero 1944r. wyodrębniono z czosnku allicynę, główny składnik aktywny czosnku.
Czosnek- składniki mineralne
W czosnku znajduje się ponad 100 substancji czynnych, które wpływają na nasze zdrowie. Ząbki czosnku zawierają głównie mieszaninę lotnych olejków zwanych fitoncydami. Ponadto główki czosnku zawierają cukry, flawonoidy, antocyjany, kwasy organiczne, fitosterole oraz enzymy. Czosnek dostarcza do organizmu witaminę C, witaminy z grupy B, kwas foliowy, prowitaminę A. To także źródło wielu aminokwasów i soli mineralnych.
Po rozdrobnieniu ząbku czosnku enzym allinazyna rozkłada alline do kwasu pirogronowego, amoniaku i allicyny. Allicyna z kolei rozpada się następnie na ajoen oraz inne wielosiarczki. To właśnie te związki nadają ząbkom czosnku charakterystyczny zapach.
CZOSNEK- DZIAŁANIE LECZNICZE
Czosnek jest naturalnym antybiotykiem. Wykazuje silne właściwości bakteriobójcze, zabija liczne wirusy, grzyby, drożdże oraz bakterie czy pierwotniaki. Działa również larwobójczo i owadobójczo. Jest stosowany w leczeniu grzybicy stóp.
Ponadto czosnek:
- zwiększa wydzielanie kwasów żołądkowych
- pobudza wydzielenie żółci
- przeciwdziała nadmiernej fermentacji w jelitach
- pomaga przy biegunkach oraz łagodzi wzdęcia
- ułatwia przyswajanie składników pokarmowych
- odkaża przewód pokarmowy, pomaga zwalczyć pasożyty jelitowe
- hamuje rozwój bakterii Helicobacter pylori, które są odpowiedzialne za powstawanie wrzodów i raka żołądka
- obniża ciśnienie krwi
- stymuluje serce i oczyszcza krew, a więc pobudza krążenie
- zmniejsza stopień agregacji płytek krwi
- wzmacnia odporność i chroni przed przeziębieniami
- działa rozkurczowo na mięśnie układu oddechowego, zwiększa ilość wydzielanego śluzu oraz go rozrzedza
- stosowany zewnętrznie pomaga przy ropnych zapaleniach gardła, dziąseł i migdałków
- jest skuteczny jest przy anginie
- stosowany w formie okładów z wody czosnkowej leczy trudno gojące się rany i ropnie
- spożywanie surowego czosnku zapobiega próchnicy
Czosnek- działanie niepożądane
U osób bardzo wrażliwych w nielicznych przypadkach czosnek może powodować migreny oraz alergie.
- Przy bardzo dużych dawkach może podrażniać żołądek, powodować niestrawność, zaburzenia żołądkowo- jelitowe jak: nudności, wymioty, biegunkę, zgagę, wzdęcia i bóle brzucha
- Na skutek obniżonego ciśnienia czosnek może powodować zawroty głowy
- Obniża poziomu cukru
- Może powodować zahamowanie wychwytu jodu
- Zmniejsza ilość białka oraz stężenie wapnia
- Hamuje spermatogenezę
- Czosnek może wywoływać dolegliwości sercowe, zwłaszcza przy stwierdzonej ciężkiej niedomodze sercowo-naczyniowej
- Stosowany na skórę może powodować jej zaczerwienienia
- Czosnek powoduje wydzielanie się nieprzyjemnej woni z ust, może także powodować wydzielanie się tego zapachu z całego ciała.
Czosnek- przeciwwskazania
- Dzieci do 12 roku życia nie powinny spożywać zbyt dużych ilości czosnku
- Choroby nerek
- Karmienie piersią
- Ostry nieżyt żołądka i jelit
- Zapalenie nerek
- Niewydolność wątroby
- Alergie pokarmowe
- Uczulenia na związki siarki
- Hipotomia
- Niedociśnienie tętnicze
- Kaszel zabarwiony krwią, gorączka towarzysząca zapaleniu płuc
Syrop czosnkowy
- 40 g czosnku
- 80 g wody
- 80 g cukru
Z wody i cukru sporządzić syrop (można zastąpić cukrem lub gotowym syropem prawoślazowym). Wycisnąć sok ze zmiażdżonego czosnku. Sok wymieszać z syropem. Stosować przy infekcyjnych chorobach dróg oddechowych oraz grypie po 1 łyżeczce, u starszych po 1 łyżce.
Arnal- Schnebelen B.; Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury; Reader’s digest, Warszawa 2004, str. 61
Bernes L., Linda A. Anderson, J. David Phillipson; Herbal Medicines Pharmaceutical Press 3td edition, 2007, str. 279-289
D’Andrea J.; Ancient herbs; The J. Paul Getty Museum Gardens; California 1982, str. 49-51
Górnicka J.; Leki z ogrodu; Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, Warszawa 2012, str. 76-77
Ikhlas A. Khan, Ehab A. Abourashed; Leung’s encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs and cosmetics, Wiley 2010, str. 308- 312
Duke J. A.; CRC Handbook of medicinal spices; CRC Press 2003, str. 46-55
Kędzia K.; Przeciwdrobnoustrojowe działanie czosnku (Allium sativum L.); Postępy fitoterapii 1/2010, str. 46-52
Kmieć; Rośliny przyprawowe- rośliny lecznicze jako motyw ekslibrisu; Analecta 13/ 1-2 (25-26), str. 224-226
Lamer- Zarawska E.; Kowal- Gierczak B., Niedworok J.; Fitoterapia i leki roślinne; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012, str. 171-174
Motta B.; Lecznicze rośliny Biblii; Wydawnictwo Esprit, Kraków 2016, str. 67-69
Ożarowski A.; Ziołolecznictwo- poradnik dla lekarzy; PZWL, wyd. III, Warszawa 1982, str. 54-56
Ross I. A.; Medicinal Plants of the world, vol.1, chemical constituents, traditional and modern uses; Wyd. 2, Springer Science 2003, str. 33-38
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; wyd. Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016; str. 254-256
http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/czosnek-naturalny-antybiotyk-wlasciwosci-lecznicze-czosnku_37177.html (przed 31.10.2014)
- Podobne artykuły
Por- łac. Allilum porrum
Por to warzywo, które – ze względu na swoje właściwości lecznicze – znalazło zastosowanie nie tylko w kuchni, lecz także w medycynie
Naturalny czosnek w kapsułkach
Czosnek w kapsułkach to świetna alternatywa dla tych co nie lubią zapachu czosnku, aby wykorzystać dobroczynne działanie tej rośliny
Czosnek jak kupić i przechowywać
Nieodpowiednio przechowywany czosnek traci swoją ostrość oraz cenne właściwości. Sprawdź jak odpowiednio kupować i przechowywać czosnek…
Czosnek chiński czy polski- który wybrać
Czosnek słynie ze swoich właściwości leczniczych, ale czy czosnek, który przyjechał do nas z odległych krajów zachował swoje właściwości?