- Chrzan pospolity- łac. Cochlearia armoracia
Nazwa „armoracia” z celtyckiego oznacza ar- blisko, more- morze, co oznacza roślinę rosnącą blisko morza.
Chrzan to roślina o niezwykłych właściwościach, która korzystnie wpływa na układ pokarmowy, ma silne działanie bakteriobójcze, jest niezastąpiona w przeziębieniach oraz przy chorych zatokach. Od wieków okłady z chrzanu stosowano przy bólach reumatycznych. Ale chrzan to nie tylko przyprawa o ostrym smaku. Na wsiach często wykorzystywano zarówno liście jak i korzeń chrzanu do konserwowania żywności.
Chrzan pospolity- systematyka
Rodzina: Kapustowate
Rodzaj: Chrzan
Gatunek: Chrzan pospolity
Nazewnictwo
Łacińska: Cochlearia armoracia, Armoracia lapathifolia,
Angielska: Horseradish
Niemiecka: Meerrettich
Polskie nazwy: chrzan zwyczajny, chrzan warzęcha, warzęcha, warzucha lekarska, rzodkiew polna dzika, krenos, krzan
Chrzan pospolity- występowanie
Chrzan pochodzi prawdopodobnie z południowo- wschodniej Europy i zachodniej części Azji. Rośnie w klimacie umiarkowanym, na terenie całej Europy i obu Ameryk.
W Polsce rośnie dziko w miejscach wilgotnych- głównie koło rowów, rzek, w ogrodach, parkach i na miedzach. Jest również uprawiany w ogródkach.
Chrzan pospolity- rodzaje
Wyróżnia się dwa rodzaje chrzanu- jeden o gładkiej skórce i śnieżnobiałym kolorze miąższu, który będzie łagodniejszy w smaku oraz drugi o szorstkiej skórce, jasno niebieskawym miąższu, który będzie bardziej ostry.
Chrzan pospolity- surowiec
Surowcem leczniczym jest korzeń chrzanu, który wykopuje się jesienią.
Chrzan pospolity- trochę historii
Chrzan był uprawiany ponad 2000 lat temu. Stosowany był na pewno w starożytnym Egipcie. Od stuleci był cenionym naturalnym konserwantem.
W podaniach ludowych chrzan bywa nazywany korzeniem Wikingów, ponieważ zabierali one ze sobą na wyprawy duże zapasy korzenia chrzanu, aby mieć dostęp do witamin i nie chorować na szkorbut.
Roślinę wymienia Dioskurydes. Kilka wieków później wspomina o nim święta Hildegarda.
Do Europy Środkowej chrzan został sprowadzony przez Słowian, a w XV wieku jego uprawę w Niemczech rozpowszechnił margrabia Johannes Alchimista. Od tego czasu chrzan był popularnym produktem w kuchni niemieckiej i duńskiej, gdzie był stosowany jako składnik sosu rybnego. Około 1640 roku zaczęto go stosować również w Anglii, gdzie zdobył uznanie jako składnik sosu chrzanowego do pieczeni wołowej.
W Polsce roślina ta była znana na pewno w XII wieku. Szymon Syreński zalecał chrzan na bóle głowy, pity z winem stosowano na zaziębiony żołądek i polepszenie trawienia.
Ciekawe zastosowanie chrzanu
- Aby zapobiec psuciu się produktów spożywczych przesypuje się je rozdrobnionymi korzeniami chrzanu
- Dodatek liści chrzanu do paszy dla bydła zwiększa ich mleczność
- Jeżeli chcemy przewieść surowe mięso możemy je owinąć w liście chrzanu, a na pewno nie straci swojej świeżości
- Osełka masła obłożona liśćmi chrzany znacznie wolniej jełczeje
- Najlepszy wiejski chleb piecze się na liściach chrzanu
- Chrzan ma zdolność pochłaniania metali ciężkich z gleby (badania dotyczą głównie uranu i acetaminoferenu)
- Z suszonych liści chrzanu otrzymywano dawniej żółty barwnik
- Siekane liście chrzanu stosowano do odrobaczania psów
Chrzan pospolity- co zawiera
Chrzan swoje właściwości zawdzięcza zawartości olejku eterycznego, który zawiera synigrynę. Korzeń chrzanu zawiera także fitoncydy, izotiocyjaniny oraz enzymy. Dostarcza również wielu witamin ( C, B1, B2, PP, E, A, kwas foliowy) oraz soli mineralnych.
O chrzanie tak pisał Jan Brzechwa:
„Plącze chrzan na salaretce,
aż się wszystkim kraje serce,
Panie chrzanie- niech pan przestanie”
CHRZAN POSPOLITY DZIAŁANIE LECZNICZE
Jak działa chrzan
- Poprawia i ułatwia trawienie, szczególnie potraw tłustych i ciężkostrawnych,
- Zwiększa przyswajanie pokarmów,
- Wzmaga przemianę materii,
- Poprawia pracę wątroby,
- Wykazuje działanie przeciwpasożytnicze,
- Działa wiatropędne, lekko przeczyszczająco, a spożywany na czczo przyspiesza wypróżnianie się,
- Jest stosowany jako preparat roślinny powodujący zwiększenie się liczby białych krwinek,
- Rozrzedza wydzieliny i pomaga w leczeniu górnych dróg oddechowych,
- Działa rozgrzewająco, obniża gorączkę,
- Oczyszcza i leczy chore zatoki,
- Udrażnia nos, zatoki oraz oskrzela,
- Jest stosowany w postaci syropu przy uciążliwym kaszlu, zapaleniu oskrzeli oraz astmie,
- Jest polecany przez medycynę naturalną w leczeniu gośćca,
- Ma działanie moczopędne, a dzięki silnemu działaniu antyseptycznemu może być stosowany przy infekcjach układu moczowego oraz zapaleniach pęcherza,
- Bywa stosowany w leczeniu puchliny wodnej oraz kamicy nerwowej,
- Łagodzi łupież,
- Jako dodatek do kąpieli stóp pomaga zwalczyć grzybicę,
- Dzięki dużej zawartości witaminy C zapobiega szkorbutowi,
- Wzmacnia dziąsła i chroni przed paradontozą,
- Wykazuje działanie antyseptyczne, a izotiocyjaniny są związkami o działaniu antybiotycznym
Chrzan- działanie uboczne
Chrzan stosowany bezpośrednio na skórę powoduje podrażnienia i rumień, może powodować przekrwienia, stany zapalne, a w skrajnych przypadkach u osób wrażliwych pęcherze na skórze. Bardzo duże dawki mogą powodować wymioty, rozwolnienia oraz silne pocenie się.
Chrzan pospolity przeciwwskazania
- Rośliny nie powinny spożywać dzieci oraz osoby szczególnie wrażliwe
- Kobiety w ciąży oraz karmiące nie powinny stosować chrzanu w ilościach większych niż do celów kulinarnych
- Chrzanu nie powinny spożywać osoby z marskością wątroby, schorzeniami nerek oraz zapaleniem przewodu pokarmowego
- Kobiety ze skłonnością do obfitej miesiączki także powinny unikać przetworów z chrzanu
- Ponieważ chrzan może wpływać na zaburzenie produkcji pewnych hormonów produkowanych przez tarczycę, nie powinny go stosować osoby z chorobami tarczycy
Chrzan- interakcje z lekami
Chrzanu nie powinno się stosować węglanami pierwiastków alkalicznych, chlorkiem rtęci oraz z naparem z kory chinowej.
- Podobne artykuły
Rozmaryn lekarski- łac. Rosmarinus officinalis
Rozmaryn lekarski to powszechnie znana roślina przyprawowa i lecznicza, którą z powodzeniem można uprawiać w przydomowym ogródku
Kozieradka łac.Triginella foenum-graecum
Kozieradka jest roślina z rodziny motylkowatych. W kuchni wykorzystuje się liście oraz nasiona kozieradki. Roślina ta wykazuje działanie lecznicze
Anyż gwiazdkowy- łac. Illicium verum
Anyż gwiaździsty (gwiazdkowy) to przyprawa, która – ze względu na swoje właściwości lecznicze – znalazła zastosowanie nie tylko w kuchni,
