- Jeżyna- Rubus fruticosus
Jeżyna- systematyka
Rząd: Różowce
Rodzina: Różowate
Rodzaj: Jeżyna
Gatunek: Jeżyna fałdowana
Nazewnictwo
Łacińska: Rubus fruticosus
Angielska: Blackberry
Niemiecka: Brombeere
Polskie nazwy: jeżyna fałdowana, ożyna, ostrężyna, czarna malina, dziady, bromberen, wodostrężnica
Nazwa łacińska Rubus fruticosus odnosi się do całego gatunku jeżyny, w którym można wyróżnić poszczególne gatunki.
Jeżyna- występowanie
Jeżyna występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej. Krzew można spotkać na brzegach lasów, na polach, zrębach, w zaroślach, przy drogach, gdzie tworzy gęste zarośla. Szybko się rozrasta zajmując coraz większe powierzchnie.
Jeżyna – odmiany
Jeżyna jest blisko spokrewniona ze znaną wszystkim maliną. W Polsce występuje dziko około 60 gatunków, które tworzą liczne mieszańce. Obecnie ogrodnicy mogą nabywać bezkolocwe odmiany jeżyny, które jednak są mniej aromatyczne i wykazują słabsze właściwości lecznicze.
Surowiec
Surowcem zielarskim jest liść jeżyny (Rubi fruticosi folium) oraz owoc jeżyny (Rubi fruticosi fructus). Surowcem farmakopealnym jest tylko liść jeżyny. Sproszkowana kora i korzeń znajdują się w kapsułkach i tabletkach oraz herbatkach jako suplement diety o działaniu ściągającym.
Zbiór jeżyny
Liście zbiera się bez ogonków wiosną i latem, przed kwitnieniem rośliny, ścinając je sekatorem lub nożyczkami. Zbiera się wyłącznie liście młode i zdrowe, bez plam, śladów chorób i szkodników. Zebrany surowiec szybko przenosi się do suszenia. Liście suszy się w warunkach naturalnych, w cieniu, rozłożone cienką warstwą. Suszenie w suszarni przeprowadza się w temp. niższej niż 40oC.
Owoce zbiera się, kiedy są dojrzałe, czarne, lśniące. Surowiec suszy się w suszarniach w temp. 40- 60oC.
Liście i owoce po wysuszeniu powinno się przechowywać w miejscach suchych i zacienionych.
Trochę historii
Jeżynę wymieniają starożytni lekarze: Dioskurydes, Pliniusz Starszy, Galen. Starożytni stosowali zarówno kwiaty jak i owoce na ugryzienia jadowitych węży. Liście jeżyny wykorzystywano jako środek ściągający w leczeniu biegunek czy czerwonki, a także jako środek na dnę moczową.
W czasach nam bliższych o jeżynie wpisali m. in. Dodonaeus, Matthiolis, Lonicerus, Haller. Lorenc zwrócił uwagę na stosowanie liści jeżyny przy dławicy piersiowej.
Wśród Polskich autorów wzmiankę o jeżynie można znaleźć w dziełach Syreniusza.
W 1990 r. Niemiecka Komisja E wydała monografię o liściach jeżyny.
Jeżyna u świętej Hildegardy
Święta Hildegarda podaje, że owoce te nie szkodzą i są łatwo trawione. Święta zaleca picie wina z jeżyn na silne krwawienia z jelit i dróg moczowych.
Jeżyna w medycynie ludowej
W medycynie ludowej liście jeżyny mają zastosowanie w biegunkach, nieżytach przewodu pokarmowego, w krwawieniach z żołądka. Również jako środek na kaszel i poprawę przemiany materii. Zewnętrznie liście jeżyny stosuje się na wypryski skórne oraz w formie płukanek w schorzeniach jamy ustnej. Liście jeżyny stosowano również na oparzenia.
Owoce jeżyny mają zastosowanie przy bólach stawów, w zapaleniu nerek i pęcherza moczowego i przy kaszlu. Zewnętrznie jako środek gojący.
W Maroko liście jeżyny wykorzystuje się w leczeniu cukrzycy.
Jeżyna- wartość odżywcza
Liście jeżyny zawierają garbniki i proantocyjanindyny, które odpowiadają za działanie ściągające liści. Ponadto liście są źródłem flawonoidów, kwasów organicznych, witamin oraz soli.
Owoce jeżyny dostarczają łatwo przyswajalne cukry (gównie fruktozę i glukozę), ponadto są źródłem kwasów organicznych, karotenoidów, flawonoidów, pektyn, witamin oraz soli mineralnych.
JEŻYNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Liście jeżyny:
- Obniżają poziom cukru we krwi
- Regulują przemianę materii
- Wykazują działanie moczopędne i napotne
- Oczyszczają organizm z toksycznych produktów przemiany materii
- Żucie świeżych liści jeżyn wzmacnia dziąsła
- Są polecane przy szkarlatynie u dzieci
- Pomocniczo stosuje się je w chorobach reumatycznych
Odwary z liści stosuje się przy biegunkach, stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek napotny.
Owoce jeżyny:
- Są doskonałym środkiem witaminowym
- Wspomagają odporność
- Dojrzałe owoce jeżyny działają przeczyszczająco, podczas, gdy niedojrzałe działają zapierająco
- Syrop z owoców jeżyn ma działanie wykrztuśne
NATURALNE KOSMETYKI
Ekstrakt z liści jeżyny jest cenionym składnikiem preparatów o działaniu ochronnym przed promieniowaniem. Ponadto ekstrakt ten spowalnia procesy starzenia się.
Biegański; Ziołolecznictwo, nasze zioła i leczenie się nimi; St. Jamiołkowski& T. J. Evert, Łódź 1948, str. 201-202
Ikhlas A. Khan, Ehab A. Abourashed; Leung’s encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs and cosmetics; Wiley 2010, str. 96-96
Kuźnicka, M. Dziak; Zioła i ich stosowanie, Historia i współczesność; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Wyd. IV, Warszawa 1987r, str. 75-76
Lim T. K., Edible Medicinal and Non-Medicinal Plants: Volume 4, Fruits, Springer Science+Business Media B.V. 2012, str. 544- 554
Rumpel; Jeżyna; Panacea nr. 3 (36), lipiec- wrzesień 2011, str. 22- 23
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str. 321-323
Strehlow W.; Program zdrowia św. Hildegardy z Bingen; Wydawnictwo Esprit str. 101, 244
Vocka; Rośliny lecznicze od A do Z uprawa i pielęgnacja, zbiory i przechowywanie, działanie zdrowotne; Wyd. Klub dla Ciebie, 2005, str. 54
- Podobne artykuły
