- Gorczyca czarna
Gorczyca czarna- systematyka
Rodzina: Kapustowate
Rodzaj: Kapusta
Gatunek: Kapusta czarna
Nazewnictwo
Łacińska: Brassica nigra, Sinapis nigra
Angielska: Black mustard
Niemiecka: Schwarzer Senf
Polskie nazwy: cieplucha, kapusta czarna, kapusta gorczyca, gorczyca pospolita
Gorczyca czarna- występowanie
Gorczyca czarna pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, obecnie uprawiana w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji.
Odmiany
Rodzina kapustowatych liczy około 150 gatunków. Gorczyca czarna posiada 5 odmian botanicznych, przy czym tylko 2 są uprawne.
Oprócz gorczycy czarnej często spotyka się gorczycę jasną (łac. Sinapsis alba) oraz gorczycę polną (łac. Sinapsis juncea).
Surowiec
Surowcem leczniczym są nasiona gorczycy czarnej (Sinapis nigrae semen). W lecznictwie ludowym wykorzystuje się także olejek gorczyczny (Sinapis oleum) otrzymywany z jej nasion.
Gorczyca czarna- historia
Gorczyca jest jedną z najstarszych przypraw, o których można przeczytać w zapiskach sanskryckich pochodzących z 3000 r p.n.e. Wiadomo, że już w tym czasie była to roślina udomowiona. Olejek z rośliny był wykorzystywany do balsamowania królów egipskich. Starożytni Grecy przypisywali odkrycie gorczycy Asklepiosowi, ale to Pitagoras wprowadził gorczycę do lecznictwa w postaci plastrów gorczycowo- octowych na rany pochodzące od ukąszeń węży. W starożytności stosowano okłady z gorczycy, aby stymulować krążenie krwi i ogrzać zimne stopy i dłonie. Gorczycę stosowano także w leczeniu stawów i reumatyzmu. Pliniusz twierdził, że gorczyca jest lekiem na 44 choroby. Zauważył on także, że liście gorczycy poprawiają smak innych gotowanych roślin. Stąd też w starożytnym Rzymie zarówno nasiona jak i liście były bardzo popularną przyprawą, zwłaszcza do mięs. Przypuszcza się, że w dziełach antycznych lekarzy występuje raczej gorczyca biała.
Z tekstów XVIII wiecznej encyklopedii wiemy, że gorczyca rosła dziko w północnej części Europy. Wówczas też przypisywano nasionom gorczycy działanie antyszkorbutowe, uśmierzające ból zębów i dziąseł, perystaltyczne, periodotwórcze, moczopędne. Nasiona gorczycy miały rozpuszczać kamienie nerkowe, a także stosowano je jako lek na zatrucia. Sądzono, że nasiona gorczycy popijanie sokiem z ogórków miało łagodzić napady padaczki. Z nasion roztartych z octem robiono okłady na liszaje, wrzody, parchy głowowe i inne schorzenia skóry.
Niewątpliwie zastosowanie gorczycy zewnętrznie ma duże znaczenie w lecznictwie już od czasów antycznych.
Gorczyca czarna w medycynie ludowej
W medycynie ludowej stosowano gorczycę w postaci plastrów lub gorczyczników pomocniczo w bólach mięśniowych, zapaleniu ścięgien, przy odoskrzelowym zapaleniu płuc oraz zapaleniu opłucnej.
W lecznictwie ludowym odwary z nasion gorczycy stosowano do znieczuleń wątroby i śledziony, a także jako środek na ból gardła i impotencję. Nasiona gorczycy stosowano także przy łysieniu, epilepsji i bólach zębów. Olejek gorczyczny miał zastosowanie jako środek wzmacniający porost cebulek włosowych, był także stosowany przy zapaleniu opłucnej i płuc. Gorczycę polecano jako składnik herbatek o działaniu przeczyszczającym.
W Ajurwedzie powszechnie stosuje się zarówno nasiona gorczycy jak i olejek. Nasiona mają zastosowanie przy chorobach skóry, infekcjach oraz przy pasożytach. Z kolei olejek gorczycowy działa stymulująco, poprawia trawienie i jest składnikiem wielu mazideł stosowanych do masażu w wielu chorobach układu nerwowego.
Składniki mineralne
Głównym składnikiem nasion gorczycy jest olejek eteryczny. Gorczyca swoje działanie zawdzięcza glikozydowi – synigrynie. Ponadto nasiona gorczycy czarnej są bogate w olej tłusty, z które wyizolowano kwas erukowy, kwas eikozanowy, kwas arachidowy, linolowy, linolenowy. Gorczyca zawiera również flawonoidy, fotosterole, saponiny, niewielkie ilości śluzów.
Glikozyd sinigryna, obecny w nasionach, po zwilżeniu wodą rozdrobnionych nasion rozpada się na glukozę, kwaśny siarczan potasu i izosiarkocyjanian allilu. Ten ostatni jest składnikiem olejku gorczycznego.
Gorczyca czarna- zastosowanie
- Nasiona gorczycy są surowcem do produkcji różnych rodzajów musztardy
- Przemysł farmaceutyczny wykorzystuje nasiona gorczycy do produkcji okładów i plastrów rozgrzewających stosownych przy bólach reumatycznych
GORCZYCA CZARNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Nasiona gorczycy czarnej:
- Pobudzają czynność żołądka i wspomagają trawienie, zwłaszcza tłustych potraw
- Korzystnie wpływają na perystaltykę jelit i przyswajanie pokarmów
- Dawniej były stosowane jako środek wymiotny
- W formie okładów pomagają przy zimnych stopach i dłoniach
- W postaci woreczków stosowanych zewnętrznie pomagają przy zapaleniu płuc oraz opłucnej
- Łagodzą bóle głowy i neuralgie
- Mają zastosowanie w łagodzeniu bólów gośćcowych, zapalenia korzonków nerwowych i nerwobóli
- Pomocniczy wykorzystuje się je przy bólach mięśniowych, zapaleniu ścięgien
Gorczyca czarna działanie niepożądane
Okłady z gorczycy trzymane zbyt długo na skórze mogą spowodować jej uszkodzenia z objawami stanu zapalnego, a nawet martwicę skóry. Przy zbyt dużych dawkach gorczycy przyjętych doustnie może nastąpić nadmierne przekrwienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, a nawet uszkodzenie kłębków nerkowych, krwiomocz i białkomocz. Długotrwałe, a nawet zbyt częste spożywane gorczycy może powodować uszkodzenia gruczołu krokowego, a nawet powstanie wola.
Olejek gorczyczny ma bardzo ostry i nieprzyjemny zapach oraz bardzo silne działanie. Stosowany na skórę powoduje powstawanie pęcherzy i ośrodków martwiczych na skórze. Ponadto nadmierne spożycie olejku gorczycznego powoduje impotencję u mężczyzn.
Grau J., Jung R., Münker B.; Zioła i owoce leśne; Świat Książki, 1996r., str. 263
Jeanne D’Andrea; Ancient herbs; The J. Paul Getty Museum Gardens; California 1982, str. 57-58
Kawałko; J.; Ziołowe historie; Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1986r., str. 45,128, 244-261
Linde G. I E.; Przyprawy od A do Z, Wydawnictwo Watra, Warszawa 1974,
Motta G.B.; Lecznicze rośliny Biblii; Wydawnictwo Esprit, Kraków 2016, str. 93-94
Ożarowski A.; Ziołolecznictwo- poradnik dla lekarzy; PZWL, wyd. III, Warszawa 1982, str. 90-91
Ożarowski A., Jaroniewski W.; Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989, str. 166-167
Peter K.V.; Handbook of herbs and spices, vol. 2, CRC Press 2004, str. 209-217
Rostafiński J.; Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach; Akademia Umiejętności, Kraków 1893, str. 23
Rybak D.; Rośliny lecznicze Atlas; Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1993, str. 112-113
Sawicka B., Kotiuk E.; Gorczyce jako rośliny wielofunkcyjne; Acta Sci. Pol., Agricultura 6(2) 2007, str. 17-27
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str. 289-290
- Podobne artykuły
Lubczyk ogrodowy – łac. Levisticum officinale
Lubczyk ogrodowy to przyprawa posiadająca wiele właściwości leczniczych. Z lubczyku wykorzystuje się zazwyczaj jego korzeń, czasem liście
Anyż gwiazdkowy- łac. Illicium verum
Anyż gwiaździsty (gwiazdkowy) to przyprawa, która – ze względu na swoje właściwości lecznicze – znalazła zastosowanie nie tylko w kuchni,
Tymianek łac. Thymus vulgaris
Tymianek to aromatyczna przyprawa, która łagodzi dolegliwości żołądkowe oraz jest pomocna przy schorzeniach górnych dróg oddechowych
Goździkowiec korzenny (łac. Syzygium aromaticum)
Goździkowiec korzenny (łac. Syzygium aromaticum) pochodzi z Moluków na oceanie Indyjskim. Pączki kwiatowe potocznie zwane goździkami są popularną przyprawą