- Gorczyca czarna
Gorczyca czarna- systematyka
Rodzina: Kapustowate
Rodzaj: Kapusta
Gatunek: Kapusta czarna
Nazewnictwo
Łacińska: Brassica nigra, Sinapis nigra
Angielska: Black mustard
Niemiecka: Schwarzer Senf
Polskie nazwy: cieplucha, kapusta czarna, kapusta gorczyca, gorczyca pospolita
Gorczyca czarna- występowanie
Gorczyca czarna pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, obecnie uprawiana w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji.
Odmiany
Rodzina kapustowatych liczy około 150 gatunków. Gorczyca czarna posiada 5 odmian botanicznych, przy czym tylko 2 są uprawne.
Oprócz gorczycy czarnej często spotyka się gorczycę jasną (łac. Sinapsis alba) oraz gorczycę polną (łac. Sinapsis juncea).
Surowiec
Surowcem leczniczym są nasiona gorczycy czarnej (Sinapis nigrae semen). W lecznictwie ludowym wykorzystuje się także olejek gorczyczny (Sinapis oleum) otrzymywany z jej nasion.
Gorczyca czarna- historia
Gorczyca jest jedną z najstarszych przypraw, o których można przeczytać w zapiskach sanskryckich pochodzących z 3000 r p.n.e. Wiadomo, że już w tym czasie była to roślina udomowiona. Olejek z rośliny był wykorzystywany do balsamowania królów egipskich. Starożytni Grecy przypisywali odkrycie gorczycy Asklepiosowi, ale to Pitagoras wprowadził gorczycę do lecznictwa w postaci plastrów gorczycowo- octowych na rany pochodzące od ukąszeń węży. W starożytności stosowano okłady z gorczycy, aby stymulować krążenie krwi i ogrzać zimne stopy i dłonie. Gorczycę stosowano także w leczeniu stawów i reumatyzmu. Pliniusz twierdził, że gorczyca jest lekiem na 44 choroby. Zauważył on także, że liście gorczycy poprawiają smak innych gotowanych roślin. Stąd też w starożytnym Rzymie zarówno nasiona jak i liście były bardzo popularną przyprawą, zwłaszcza do mięs. Przypuszcza się, że w dziełach antycznych lekarzy występuje raczej gorczyca biała.
Z tekstów XVIII wiecznej encyklopedii wiemy, że gorczyca rosła dziko w północnej części Europy. Wówczas też przypisywano nasionom gorczycy działanie antyszkorbutowe, uśmierzające ból zębów i dziąseł, perystaltyczne, periodotwórcze, moczopędne. Nasiona gorczycy miały rozpuszczać kamienie nerkowe, a także stosowano je jako lek na zatrucia. Sądzono, że nasiona gorczycy popijanie sokiem z ogórków miało łagodzić napady padaczki. Z nasion roztartych z octem robiono okłady na liszaje, wrzody, parchy głowowe i inne schorzenia skóry.
Niewątpliwie zastosowanie gorczycy zewnętrznie ma duże znaczenie w lecznictwie już od czasów antycznych.
Gorczyca czarna w medycynie ludowej
W medycynie ludowej stosowano gorczycę w postaci plastrów lub gorczyczników pomocniczo w bólach mięśniowych, zapaleniu ścięgien, przy odoskrzelowym zapaleniu płuc oraz zapaleniu opłucnej.
W lecznictwie ludowym odwary z nasion gorczycy stosowano do znieczuleń wątroby i śledziony, a także jako środek na ból gardła i impotencję. Nasiona gorczycy stosowano także przy łysieniu, epilepsji i bólach zębów. Olejek gorczyczny miał zastosowanie jako środek wzmacniający porost cebulek włosowych, był także stosowany przy zapaleniu opłucnej i płuc. Gorczycę polecano jako składnik herbatek o działaniu przeczyszczającym.
W Ajurwedzie powszechnie stosuje się zarówno nasiona gorczycy jak i olejek. Nasiona mają zastosowanie przy chorobach skóry, infekcjach oraz przy pasożytach. Z kolei olejek gorczycowy działa stymulująco, poprawia trawienie i jest składnikiem wielu mazideł stosowanych do masażu w wielu chorobach układu nerwowego.
Składniki mineralne
Głównym składnikiem nasion gorczycy jest olejek eteryczny. Gorczyca swoje działanie zawdzięcza glikozydowi – synigrynie. Ponadto nasiona gorczycy czarnej są bogate w olej tłusty, z które wyizolowano kwas erukowy, kwas eikozanowy, kwas arachidowy, linolowy, linolenowy. Gorczyca zawiera również flawonoidy, fotosterole, saponiny, niewielkie ilości śluzów.
Glikozyd sinigryna, obecny w nasionach, po zwilżeniu wodą rozdrobnionych nasion rozpada się na glukozę, kwaśny siarczan potasu i izosiarkocyjanian allilu. Ten ostatni jest składnikiem olejku gorczycznego.
Gorczyca czarna- zastosowanie
- Nasiona gorczycy są surowcem do produkcji różnych rodzajów musztardy
- Przemysł farmaceutyczny wykorzystuje nasiona gorczycy do produkcji okładów i plastrów rozgrzewających stosownych przy bólach reumatycznych
GORCZYCA CZARNA DZIAŁANIE LECZNICZE
Nasiona gorczycy czarnej:
- Pobudzają czynność żołądka i wspomagają trawienie, zwłaszcza tłustych potraw
- Korzystnie wpływają na perystaltykę jelit i przyswajanie pokarmów
- Dawniej były stosowane jako środek wymiotny
- W formie okładów pomagają przy zimnych stopach i dłoniach
- W postaci woreczków stosowanych zewnętrznie pomagają przy zapaleniu płuc oraz opłucnej
- Łagodzą bóle głowy i neuralgie
- Mają zastosowanie w łagodzeniu bólów gośćcowych, zapalenia korzonków nerwowych i nerwobóli
- Pomocniczy wykorzystuje się je przy bólach mięśniowych, zapaleniu ścięgien
Gorczyca czarna działanie niepożądane
Okłady z gorczycy trzymane zbyt długo na skórze mogą spowodować jej uszkodzenia z objawami stanu zapalnego, a nawet martwicę skóry. Przy zbyt dużych dawkach gorczycy przyjętych doustnie może nastąpić nadmierne przekrwienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, a nawet uszkodzenie kłębków nerkowych, krwiomocz i białkomocz. Długotrwałe, a nawet zbyt częste spożywane gorczycy może powodować uszkodzenia gruczołu krokowego, a nawet powstanie wola.
Olejek gorczyczny ma bardzo ostry i nieprzyjemny zapach oraz bardzo silne działanie. Stosowany na skórę powoduje powstawanie pęcherzy i ośrodków martwiczych na skórze. Ponadto nadmierne spożycie olejku gorczycznego powoduje impotencję u mężczyzn.
Grau J., Jung R., Münker B.; Zioła i owoce leśne; Świat Książki, 1996r., str. 263
Jeanne D’Andrea; Ancient herbs; The J. Paul Getty Museum Gardens; California 1982, str. 57-58
Kawałko; J.; Ziołowe historie; Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1986r., str. 45,128, 244-261
Linde G. I E.; Przyprawy od A do Z, Wydawnictwo Watra, Warszawa 1974,
Motta G.B.; Lecznicze rośliny Biblii; Wydawnictwo Esprit, Kraków 2016, str. 93-94
Ożarowski A.; Ziołolecznictwo- poradnik dla lekarzy; PZWL, wyd. III, Warszawa 1982, str. 90-91
Ożarowski A., Jaroniewski W.; Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989, str. 166-167
Peter K.V.; Handbook of herbs and spices, vol. 2, CRC Press 2004, str. 209-217
Rostafiński J.; Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach; Akademia Umiejętności, Kraków 1893, str. 23
Rybak D.; Rośliny lecznicze Atlas; Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1993, str. 112-113
Sawicka B., Kotiuk E.; Gorczyce jako rośliny wielofunkcyjne; Acta Sci. Pol., Agricultura 6(2) 2007, str. 17-27
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str. 289-290
- Podobne artykuły
Czarnuszka siewna- łac. Nigella sativa
Czarnuszka siewna to roślina dająca nasiona, które znalazły zastosowanie w kuchni, kosmetyce i lecznictwie dzięki swoim wyjątkowym właściwościom
Rozmaryn lekarski- łac. Rosmarinus officinalis
Rozmaryn lekarski to powszechnie znana roślina przyprawowa i lecznicza, którą z powodzeniem można uprawiać w przydomowym ogródku
Estragon łac. Artemisia dracunculus
Estragon zwalcza również brak apetytu, ma działanie antybakteryjne i przeciwzapalne. Co ważne, wpływa też na obniżenie cholesterolu, a dodatkowo zawiera kwasy organiczne oraz minerały
Anyż gwiazdkowy- łac. Illicium verum
Anyż gwiaździsty (gwiazdkowy) to przyprawa, która – ze względu na swoje właściwości lecznicze – znalazła zastosowanie nie tylko w kuchni,