- Aloes zwyczajny (Aloe vera)- właściwości i zastosowanie
Aloes zwyczajny- systematyka
Rząd: Szparagowce
Rodzina: Złotogłowowate
Rodzaj: Aloes
Nazewnictwo
Łacińska: Aloë vera, Aloe barbadensis,
Angielska: Aloe
Polskie nazwy: wcześniak, doktor, aloes barbadoski, aloes zwyczajny, aloes prawdziwy, aloes barbadeński, aloes bardeński
Prawdopodobnie nazwa aloesu pochodzi od arabskiego słowa alloeh, chociaż etymologii nazwy można także doszukać się w greckich słowach: alóe- oznaczający gorzkie lub aloedarion- przeczyszczający.
Asyryjczycy nazwali aloes „saburem” od słowa „sabr” oznaczającego cierpliwość.
Aloes zwyczajny- występowanie
Prawdopodobnie ojczyzną aloesu jest rejon Morza Śródziemnego lub Południowa Afryka. Możliwe, że roślina ta pochodzi z wyspy Barbados (stąd jej nazwa).
Obecnie plantacje aloesu możemy spotkać w Chinach, południowej części Ameryki Północnej, w rejonie Morza Karaibskiego, na Kaukazie czy w Australii.
Największe uprawy aloesu znajdują się w Meksyku, Japonii, Korei Południowej, na Tajwanie. Podczas gdy w krajach o klimacie umiarkowanym aloes uprawia się w szklarniach.
Aloes- odmiany
Znanych jest około 350 -500 gatunków roślin zaliczanych do rodziny aloesowatych, z czego 20 uważanych jest za rośliny lecznicze, a tylko 5 gatunków jest jadalnych.
W zależności od odmiany możemy spotkać rośliny drzewiaste, byliny, a nawet liany. Większość tych roślin jest pod ochroną.
WAŻNE: Aloes łatwo można pomylić z agawą amerykańską.
Aloes zwyczajny- surowiec
W celach leczniczych najczęściej wykorzystuje się aloes zwyczajny (łac. Aloe vera), drzewiasty (łac. Aloe arborescens), uzbrojony (łac. Aloe ferox) oraz afrykański (łac. Aloe africana).
Liście aloesu składają się z trzech warstw: wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej.
- Warstwa wewnętrzna stanowi przezroczysty żel, który jest złożony w 99% z wody, pozostałe składniki to glukomannany, aminokwasy, witaminy, sterole i tłuszcze. Wysokiej jakości żel aloesowy jest nieprzezroczysty, lekko białawy, lepki.
- Warstwa środkowa, która jest złożona z lateksu- żółtawego, gorzkiego soku, zawierającego antrachinony i glikozydy. Z tej warstwy pozyskuje się alonę.
- Zewnętrznej, czyli grubej skórki, która chroni liście przed czynnikami zewnętrznymi, syntezuje także węglowodany i białka
Warstwy wewnętrzna i środkowa stanowią surowiec wykorzystywany w lecznictwie i kosmetyce. Ponadto jako surowiec wykorzystuje się sok aloesowy, który stanowi ekstrakt z całych liści.
Aloes zwyczajny w różnych kulturach
Roślina ta była znana w Indiach, Chinach, Pakistanie, na Sumatrze, a także w ciepłych krajach Europy, Ameryki Środkowej i Południowej oraz w Afryce. Pod koniec IX wieku, w dziele Rhazesa możemy znaleźć informację, że w skład tzw. „jabłka przeczyszczającego” wchodził m. in. aloes. Według hinduskich dzieł z XI w. n. e. aloes był stosowany w rytuale wielbienia Sziwy. Indianie nazywali aloes niebiańską pałeczką i wierzyli, że miąższ aloesu ma właściwości odmładzające.
Aloes zwyczajny w wierzeniach ludowych
Aloes chroni przed negatywnymi wpływami i zapobiega nieszczęśliwym zdarzeniom w domu. W Afryce gałązki aloesu wiesza się nad wejściem do domu, aby oddalić złe moce i przyciągnąć szczęście.
Aloes zwyczajny w medycynie chińskiej
Aloes ma szerokie zastosowanie w tradycyjnej medycynie chińskiej. Alonę stosuje się jako środek oczyszczający organizm, wspomagający wątrobę oraz środek na pasożyty i grzyby. Chińczycy stosują alonę u dzieci na drgawki wywołane strachem. Wodny wyciąg z liści stosuje się jako środek wywołujący miesiączkę. Ponadto aloes stosuje się w mieszance z innymi ziołami na dystrofię, zawroty głowy, szum w uszach ból hipochondryczny i zaparcia.
Aloes zwyczajny- składniki mineralne
Tak dużej różnorodności związków biologicznie czynnych nie stwierdzono w żadnym innym produkcie naturalnym pochodzenia roślinnego. Miąższ liści aloesu składa się w 96-99% z wody, pozostała część to błonnik oraz szereg ważnych składników aktywnych biologicznie do których zalicza się węglowodany i polisacharydy (acemannan), całą gamę kwasów organicznych, aminokwasów. Za działanie aloesu w dużej mierze odpowiadają zawarte w miąższu antrazwiązki: alonina, aloeemodyna, emodyna. Ponadto roślina ta to źródło wielu enzymów, fitosteroli, saponin. Roślina jest bardzo bogata w witaminy: A, C, E, niacyny, ryboflawiny, tiaminy, wit. B6, wit. B12, kwasu foliowego, choliny, wit. E, β-karotenu, biotyny. To także źródło soli: cynku, magnezu, miedzi, żelaza, wapń, chloru, chromu, fosforu, potasu, cynku, sodu, niklu, kobaltu, strontu, germanu, manganu, selenu, molibdenu.
ALOES ZWYCZAJNY DZIAŁANIE LECZNICZE
- Już w starożytności podawano wyciągi z aloesu przy problemach z niestrawnością bądź jako środek przeczyszczający
- Żel aloesowy działa lekko rozwalniająco, normując formułowanie się kału, pomagając pozbyć się chronicznych zaparć
- Miąższ aloesu stymuluje mikroflorę jelitową oraz usprawnia działanie kosmków jelitowych, dzięki czemu poprawia się wchłanianie substancji odżywczych w jelitach
- Wyciągi aloesowe mają działanie wiatropędne
- Aloes zwiększa ilość wydzielanego soku żołądkowego, stąd też jest zalecany przy nieżytach jelit, stanach zapalnych układu pokarmowego, chorobie wrzodowej, zanikowym nieżycie błony śluzowej żołądka, owrzodzeniach odbytnicy i okrężnicy
- Sok z aloesu wspomaga również odtruwanie wątroby i nerek oraz jest pomocny w problemach związanych z wydzielaniem żółci
- Roślina korzystnie wpływa na procesy metaboliczne
- Aloes przyjmowany doustnie zmniejsza ilość trójglicerydów i cholesterolu we krwi oraz stymuluje pracę serca
- Wyciągi wodne oraz miazga ze świeżych liści aloesu przyjmowane doustnie wzmacniają mechanizmy obronne organizmu i uaktywniają enzymy ustrojowe, co w konsekwencji przyczynia się do zachowania naturalnej równowagi organizmu i wzmocnienia odporności
- Aloes wspomaga wydalanie z organizmu toksycznych substancje obcych oraz tych wyprodukowanych przez organizm, które mają właściwości alergenne
- Wyciągi z aloesu wspomagają leczenie dychawicy oskrzelowej oraz w formie inhalacji gruźlicy, roślina jest stosowana w leczeniu przewlekłych chorób płuc oraz astmy
- Zewnętrznie wyciągi z aloesu stosuje się w leczeniu zapalenia zatok bocznych przynosowych oraz nieżytów nosa
- Płukanie jamy ustnej roztworami z aloesem chroni przed aftami i paradontozą, przyspiesza również powrót do zdrowia po usunięciu migdałków
- Okłady z aloesu łagodzą bóle głowy
- W dawnych czasach roślina ta była wykorzystywana w leczeniu chorób reumatoidalnych, zapaleniach stawów czy rwy kulszowej
- Dawniej sokiem z liści rośliny nacierano miejsca nadwyrężone i po urazach
- Kampesterol zawarty w liściu aloesu chroni kości i stawy przed degradacją
- Zewnętrznie wyciągi z liści aloesu stosuje się przy zapaleniu sromu oraz pochwy
- Aloes posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne oraz przeciwbólowe i przeciwświądowe
- Roślina posiada silne działanie przeciwwirusowe i można ją wykorzystać do leczenia komórek zakażonych wirusem malarii, HIV oraz opryszczki
- Aloes stosowany wewnętrznie wspomaga procesy regeneracji tkanek
- Przetwory z aloesu mogą wspomagać terapię onkologiczną
- Preparaty z aloesu mogą być stosowane miejscowo może przy hemoroidach
- Aloes wzmacnia włosy i zapobiega ich wypadaniu
Aloes zwyczajny- działanie niepożądane
- Przyjmowanie aloesu w zbyt dużych dawkach może powodować osłabienie, spowolnienie pulsu oraz obniżenie temp. ciała
- Duże dawki aloesu przyjmowane jednorazowo mogą powodować podrażnienia jelit oraz przy częstszym stosowaniu stany zapalne nerek
- Aloes w dużych dawkach wpływa toksycznie na enzymatyczne wartości wątroby, może powodować toksyczne zapalnie wątroby
- U osób wrażliwych preparaty z aloesu mogą wywoływać reakcję alergiczną, objawiającą się wypryskiem, grudkowym zapaleniem skóry oraz pokrzywką
- Zbyt długie przyjmowanie wyciągów z aloesu powoduje zmniejszenie stężenia potasu w organizmu
- Długotrwałe stosowanie aloesu ze względu na zawartość antrachinonów prowadzą do melanosiccoli i przedrakowego stanu jelita grubego.
- Zbyt duża ilość aloesu w kosmetykach może powodować podrażnienia skóry
- Aloes stosowany miejscowo na skórę może uwrażliwiać ją na promienie UV
- U kobiet w ciąży aloes może wywołać przekrwienie narządów wewnętrznych, w tym macicy, co może skutkować poronieniem
Aloes zwyczajny- przeciwwskazania
- Wewnętrznie aloesu nie powinny przyjmować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią
- Małym dzieciom nie powinno się podawać preparatów z aloesem ani stosować na skórę, ponieważ mogą spowodować poparzenia
- Wg zaleceń ESCOP preparaty z aloesem nie powinny być podawane dzieciom poniżej 10 roku życia, EMA zaleca nie podawanie dzieciom poniżej 12 roku życia
- Wyciągów z aloesu nie powinny przyjmować osoby cierpiące na mocznicę, zapalenie pęcherza, niewydolność nerek i choroby wątroby
- Kolejną grupą osób, które powinny unikać aloesu są kobiety mające dolegliwości maciczne, silne miesiączki, różne krwotoki
- Aloesu nie powinni przyjmować mężczyźni z powiększoną prostatą
- Aloes nie jest wskazany dla osób z zapaleniem trzewi oraz podejrzeniem zapalenia wyrostka robaczkowego, chorobą Crohna, hemoroidami, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, uchyłkowatością jelit, zapaleniem odbytnicy
- Przeciwwskazaniem do stosowania aloesu są żylaki odbytu oraz nadciśnienie
Aloesu nie powinno łączyć się z garbnikami, żelazem, jodem metanolem, tymolem oraz fenolami.
Arnal-Schnebelen B., Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury; Reader’s Digest; Warszawa, str. 28
Bremness L.; Wielka księga ziół; Wiedza i życie, Warszawa
Bojarowicz H., Dźwidulska P.; Suplementy diety cz. III, Interakcje suplementów diety z lekami; Hygeia, Public Health 2012, 47 (4), str. 442-447
Braun L., Cohen M.; Herbs& Natural Suplements an ewidence- base guide, 3th edition; Elsevier 2010, str. 192-200
Cieślik E., Turcza K.; Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe Vera(L) Weeb. (Aloe barbadensis Mill.); Post. Fitoter. 2015, (16)2, str. 117-124
Czikow P., Łaptiew J.; Rośliny lecznicze bogate w witaminy; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987 r., str. 41
Domowe kuracje od A do Z cz. 1; Wyd. „JOT” J. Orłowska, Toruń 2017, str. 9-11
Górnicka J.; Leksykon zdrowia-Apteka natury; Martel 2005; str. 177-179
Griffith H. W.; Witaminy, pierwiastki i minerały; Agencja Elipsa, Warszawa 1994r., str. 271
Liu Y., Wang Z., Zhang J.; Dietary Chinese herbs, chemistry pharmacology and clinical evidence; Springer-Velage, Wien 2015, str. 277- 285
Marczyk M.; Domowe sposoby leczenia. Leki z natury ;Wydawnictwo Dragon, Bielsko Biała 2015str. 52-53
Mindel E.; Biblia witamin; Wiedza i życie, Warszawa 1993, str. 158-159
Motta G. B.; Lecznicze rośliny Biblii, tajemnice zdrowotne Pisma Świętego; Wyd. Esprit, Kraków 2016, str. 27-31
Ross I. A.; Medicinal Plants of the world, chemical constituents, traditional and modern uses; Vol. 1, Springer Science 2003, str. 104-131
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski Podkowa leśna 2016; str. 163-167
Wielka księga ziół; Reader’s Digest, Warszawa 2009; str.12, 279
Vocka G.; Rośliny lecznicze od A do Z uprawa, pielęgnacja, zbiory u przechowywanie, działanie zdrowotne; Wyd. Klub dla Ciebie 2005, str. 24, 106
Zamiara K.; Aloes- jego tajemnicza moc; Katedra i Zakład Historii i Nauk Medycznych; Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
- Podobne artykuły
