- Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum
Dziurawiec zwyczajny systematyka
Rodzina: Dziurawcowate
Rodzaj: Dziurawiec
Gatunek: Dziurawiec zwyczajny
Nazewnictwo
Łacińska: Hypericum perforatum
Angielska: St. Johns worth
Niemiecka:Johanniskraut
Polskie nazwy: ziele świętojańskie, ruta polna, ziela św. Jana, krzyżowe ziele(lubelskie, mazowieckie), arlika, dzwoneczki, dzwoniec, dzwonek, dzwonek czerwony, dzwonki Panny Marii, krzewka Matki Boskiej, boża krewka, przestrzelon (krakowskie, Podhale), obieży świat, wrzosowiec, zwierzobój, Krew Chrystusa, durawy, Krewka Matki Boskiej, Krew św. Jana, ziele naszego Pana, ziele łaski Bożej,
Ks. Jan Twardowski tak pisał o dziurawcu:
„Dziurawiec posłuszne ziele,
W noc świętojańską zakwita.
Dar wprost z Bożej apteki
Leczy wątrobę, jelita.
O jakże dla nas łaskawe
Są twoje listki dziurawe…”
Dziurawiec odmiany
Dziurawiec posiada kilka odmian i wszystkie są uznawane za lecznicze. W Europie występują 44 gatunki dziurawca, z czego w Polsce możemy spotkać 9 odmian.
Dziurawiec zwyczajny występowanie
Dziurawiec rośnie dziko w Europie, zachodniej Azji, Ameryce Północnej, Północnej Afryce, Australii i Nowej Zelandii.
W naszym kraju ziele to możemy spotkać na łąkach i ugorach, miedzach, nieużytkach. Dziurawiec rośnie także na piaskach, bagnach, suchych łąkach oraz wśród zarośli.
Surowiec
W zielarstwie wykorzystywane jest ziele dziurawca- Hyperici herba. W surowcu farmakopealnym określa się zawartość flawonoidów w przeliczeniu na hiperycynę- powinno ich być nie mniej niż 0,08%.
Świeże kwiaty i ziele służą do otrzymywania wyciągu olejowego.
Dziurawiec zwyczajny w kuchni
Młode liście dziurawca mają lekko ostry, cierpki smak, charakteryzują się delikatnym balsamicznym zapachem. Zebrane latem wykorzystuje się do zaparzania herbatek o działaniu odprężającym.
Ziele dziurawca stosuje się do przyrządzania gorzkich nalewek, ziele wchodzi w skład np. tzw. trojki litewskiej. Jako przyprawę zioło stosuje się do dań rybnych, można je dodawać do sałatek.
Dziurawiec zwyczajny- trochę historii
Jako lek dziurawiec znany był w starożytności. Medycy antyczni zalecali tą roślinę na wiele schorzeń- od ugryzienia węży, po bóle menstruacyjne, zaburzenia trawienne, wrzody po depresję bądź melancholię. Opis działania dziurawca znajdziemy w dziełach: Dioskurydesa, Pliniusza Starszego, Hipokratesa, Teofrasta, Galena czy Avicenny.
O popularności dziurawca w czasach starożytnych może świadczyć fakt, że roślina ta wchodziła w skład uniwersalnej odtrutki – tzw. Teriaku, którą przez lata próbował sporządzić król Pontu Mitrydates VI Eupator.
Dziurawiec był wykorzystywany przez plemię żyjące na terenie Biskupina ponad 2500 lat temu, o czym świadczą resztki rośliny znalezione podczas wykopalisk.
Słynny alchemik Paracelsus stosował dziurawiec jako wszech lek i podawał, go nawet obłożnie chorym, uzyskując wiele cudownych ozdrowień. Z kolei polski lekarz i botanik Szymon Syreński nazwał ziele dziurawca dzwonkami Panny Marii.
Dziurawiec zwyczajny zastosowanie
- Niegdyś dziurawiec stosowano w leczeniu zwierząt domowych, preparaty z dziurawca, podawano zwierzętom w zaburzeniach trawienia oraz stosowano zewnętrznie do leczenia ran i ropni na skórze
- Sok z dziurawca był niegdyś wykorzystywany do barwienia tkanin na kolor czerwony, zielony, różowy i żółty
Wartość odżywcza
Głównym składnikiem odpowiedzialnym za działanie lecznicze dziurawca jest hiperycyna i jej pochodne. Ponadto w dziurawcu znajdziemy: glikozydy flawonoidów, kwasy wielofenolowe, cholinę, ksantony, olejek eteryczny.
DZIURAWIEC ZWYCZAJNY DZIAŁANIE LECZNICZE
- Dziurawiec jest wspaniałym lekarstwem dla systemu nerwowego, pomagającym się zrelaksować, zmniejszyć napięcie i niepokój
Szczególne uznanie dziurawiec zyskał w leczeniu łagodnych depresji - Zioło stosuje się przy zaburzeniach trawienia, nieżytach żołądka i jelit, niedokwaśności, skurczach jelit czy wzdęciach, a także przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
- Dzięki działaniu żółciopędnemu dziurawiec jest wartościowym środkiem wzmacniającym wątrobę oraz pęcherzyk żółciowy
- Zioło pomaga zwalczyć robaki w przewodzie pokarmowym, jest znanym od wieków środkiem na glisty ludzkie
- Dziurawiec znany jest z działania moczopędnego, redukuje zatrzymywanie się płynów w organizmie oraz przyspiesza eliminację toksyn
- Pomaga przy nadciśnieniu poprzez rozszerzenie naczyń wieńcowych
- Zioło jest pomocne w zmniejszaniu napięcia przedmiesiączkowego u kobiet pomaga się odprężyć i złagodzić bóle menstruacyjne
- Napary z dziurawca pomagają także w czasie problemów emocjonalnych związanych z menopauzą
- Olej w dziurawca stosuje się jako środek na poparzenia słoneczne oraz w różnych chorobach skórnych
- Działanie fotouczulające dziurawca wykorzystuje się w leczeni bielactwa
- Dziurawiec wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwretrowirusowe oraz przeciwbólowe
Przeciwwskazania do stosowania dziurawca
- Hiperycyna może wchodzić w reakcje fotochemiczne, dlatego po zastosowaniu preparatów zawierających ziele dziurawca należy unikać słońca i opalania się w solarium.
- Dziurawiec nie jest zalecany dla osób o jasnej karnacji oraz za zmianami skórnymi.
- Zioła nie powinny przyjmować osoby z nadwrażliwością na składniki ziela oraz z ciężkimi zaburzeniami funkcji wątroby czy wysoką gorączką.
- Dziurawca nie powinny zażywać kobiety w ciąży i karmiące piersią.
- Nie należy też podawać tego ziela dzieciom poniżej 7 roku życia.
- Dziurawca powinny się wystrzegać także osoby z chorobą dwubiegunową.
- Zioła nie powinny przyjmować osoby z poważnymi uszkodzeniami wątroby i nerek
Burlando B, Verotta L., Cornara L., Bottini-Massa E.; Herbar Principles in cosmetics, properties and mechanisms of action; CRC Press 2010, str. 340-343
Czikow P., Łaptiew J.; Rośliny lecznicze bogate w witaminy; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i leśne, Warszawa 1987, str. 110-113
Głowniak K., Widelski J.; Dziurawiec i jego wszechstronne zastosowanie; Panacea nr 3-4 (61/62) lipiec-grudzień 2017, str.5-7
Górnicka J.; Apteka natury leksykon zdrowia; Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski 2005, str. 95, 200-204
Małachow G.; Zioła dla zdrowia; Oficyna Wydawnicza ABA, Warszawa 2004, str. 86-92
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str.268-272
Skarżyński A., Zioła czynią cuda; Agencja wydawnicza Comes, Warszawa 1994, str. 86-91
- Podobne artykuły
Dziurawiec zwyczajny- właściwości
Dziurawiec zwyczajny występuje także pod nazwą ziele świętojańskie i jest byliną, która porasta polany, łąki, zarośla czy skraje lasów.
