Wierzenia ludowe

Bez wątpienia czarny bez to roślina magiczna o dużym znaczeniu leczniczym i kulturowym. Krzew bzu ma uzdrawiać emocje i rany duchowe, chroni także dom i przyciąga obfitość. Palenie łodyg bzu jako kadzidło oczyszcza dom i otacza go ochroną.

Ludy germańskie, Celtowie czy ludy Skandynawii wykorzystywali rozrosłe krzewy bzu jako naturalne ogrodzenie domów, wierząc przy tym, że krzew ten ochroni ich domostwa przed gryzoniami, szkodnikami oraz złymi duchami. Dla ludów celtyckich i innych ludów północnych bez był symbolem życia i śmierci.

Plemiona słowiańskie wierzyły, że krzaki bzu chronią przed różnymi chorobami, a złamanie gałęzi bzu oznaczało nieszczęście lub nieuchronną śmierć i dlatego powszechnie szanowano tą roślinę, a nawet się jej kłaniano.

Dziki bez miał chronić przez cały rok przed chorobami, jeżeli kwiaty były zebrane w dniu św. Jana o północy, usmażone i zjedzone. Dla wielu ludów europejskich bez był powiązany z boginią śmierci, przemian i zmarłych. Wierzono, że Judasz powiesił się na gałęzi czarnego bzu. Aby odgonić złowieszczą wróżbę na kwitnącym bzie wieszano owoce jarzębiny. Zabieg taki miał również odwrócić uwagę demonów śmierci od świata żywnych. Wierzono, że ponowne zakwitnięcie bzu na jesień zwiastowało śmierć kogoś. bliskiego i lubianego.

Krzew bzu miał chronić przed uderzeniem pioruna, ponieważ nigdy nie był przezeń powalony. Gałęzie bzu umieszczano nad grobem zmarłego, jeżeli z gałęzi wyrosło drzewo miało to znaczyć, że dusza zmarłego jest szczęśliwa. W pewnych rejonach wierzono, że wąchanie kwiatów bzu na krzewie pomaga odnaleźć wróżki, które tam mieszkają. Jeżeli kobieta w ciąży stała pod krzewem bzu, miała poronić.

Zastosowanie

• Zapach bzu odstrasza muchy i komary, a także myszy i szczury czy karaluchy
• W dawnych czasach odwary były wykorzystywane w leczeniu zwierząt
• Przed wypędzeniem zwierząt na pastwiska nacierano je odwarem z bzu, aby odpędzić muchy i gzy

Składniki mineralne

Kwiaty czarnego bzu zawierają są surowcem flawonoidowym bogatym w rutozyd, etralaginę, pochodne kwerecytyny i kemferolu oraz astralaginę. Kwiaty bzu są także źródłem kwasów organicznych, steroli, saponin.  Surowiec zawiera niewielką ilość olejku eterycznego, którego głównym składnikiem są kwasy tłuszczowe, alkany i estry. Kwiaty bzu dostarczają witaminy: B₁, B₂, B₃, B₆, C, A oraz sole: wapnia, sodu, potasu, żelaza, glinu, selenu, jodu, fosforu, magnezu.

Związki polifenolowe, garbniki i fenylokwasy w dużej mierze odpowiadają za gorzki i cierpki smak płatków kwiatowych oraz wpływają na ich barwę. Aromat kwiatów zależy głównie od zawartości kwasu walerianowego i olejku eterycznego.

Kora czarnego bzu, która jest obecnie rzadko stosowana w lecznictwie jest bogata w: sole potasu, taniny, aminokwasy, alkaloidy, lektyny, tritrpeny.

Liście bzu czarnego zawierają witaminę C, karoten, glikozydy cyjanogenne, alkaloidy, flawonoidy, sterole, kwasy tłuszczowe.

Warto pamiętać, że cała roślina zawiera trujący związek sambunigrynę. Dlatego nie należy spożywać surowych przetworów z czarnego bzu. Sambunigryna ulega rozpadowi pod wpływem suszenia lub gotowania, stąd też wszystkie przetwory z czarnego bzu są bezpieczne do spożycia.

DZIAŁANIE LECZNICZE BZU

Kwiaty bzu

• Pomagają pozbyć się wzdęć oraz zgagi
• Pobudzają metabolizm glukozy oraz wpływają na wydzielanie insuliny w trzustce
• Są zalecane przy zaburzeniach metabolicznych
• Uszczelniają naczynia włosowate oraz poprawiają ich elastyczność, co zapobiega chorobom układu krążenia
• Są zalecany przy ospie wietrznej i odrze
• W formie płukanek są stosowane przy anginie, zapaleniu gardła i jamy ustnej.
• W formie inhalacji są zalecane przy przewlekłych nieżytach dróg oddechowych i uporczywym kaszlu
• Działają napotnie, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie,
• Wzmagają wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwiają wydalanie zalegające wydzieliny
• Łagodzą nadwyrężone nerwy, zmniejszają nerwowość i działają uspokajająco
• W formie okładów są wykorzystywane do przemywania oczu w stanach zapalenych spojówek, stanach zapalnych gałki ocznej, łzawieniu oczu czy pękaniu naczyń w oczach
• Mają zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych nerek oraz dróg moczowych i pęcherza
• Wyciągi stosuje się przy nerwobólach
• Napar w formie okładów stosuje się na poparzenia słoneczne
• Wykorzystuje się do przemywań w schorzeniach skóry

Kora bzu

• Działa ona moczopędnie, silniejsze niż kwiaty i owoc, stąd też stosuje się ją pomocniczo w leczeniu schorzeń nerek
• Przeciwdziała tworzeniu się kamieni odkładających się w nerkach.
• Zapobiega obrzękom
• Oczyszcza organizm i przyspiesza przemianę materii.

Liście bzu

• Znalazły zastosowanie w leczeniu kamicy żółciowej, zastojów żółci, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, chorobie wrzodowej, nieżytach żołądka, zgadze
• Wpływają korzystnie na naczynia krwionośne, przeciwdziałając ich pękaniu i zwiększając ich przepuszczalność.
• Oczyszczają krew ze szkodliwych produktów przemiany materii
• Są stosowane w leczeniu chorób zakaźnych jak grypa
• Wykazują działanie wykrztuśne, przeciwkaszlowe i odkażające.
• U alergików mogą zmniejszać obrzęki.
• W formie napary wykazują działanie przeciwwirusowe

Działanie niepożądane

Surowe owoce oraz kwiaty zawierają w sobie związek o nazwie sambunigryna. Jest to toksyczna substancja wywołująca poczucie osłabienia organizmu oraz wymioty. Dlatego nie należy spożywać świeżych surowców z czarnego bzu. Podczas przetwarzania i działania wysokiej temp. sambunigryna ulega rozkładowi i traci właściwości toksyczne. Dlatego surowce z bzu spożywamy tylko po obróbce termicznej.

Czarny bez zaliczany do roślin silnie alergizujących.