Systematyka

Rodzina: Astrowate
Rodzaj: Bylica
Gatunek: Bylica piołun

Nazwy

Łacińska: Artemisia absinthium

Angielska: Common wormwood

Niemiecka:Wermut, Magenkraut

Polskie nazwy:piołun, piołunek, pioli polny, bilica piołun, psia ruta, absynt, wermut

Nazwa rodzaju Artemisia pochodzi od greckiej bogini Artemidy. Polska nazwa tej rośliny wywodzi się od prasłowiańskiego słowa „pioły”, które oznacza gorycz- w nawiązaniu do gorzkiego smaku zioła.

Nazwa gatunkowa pochodzi od greckiego słowa „apsinthion”- co oznacza nie zdatny do picia.

Występowanie

Bylica piołun pochodzi z suchych terenów Euroazji. Rozpowszechniona w strefie umiarkowanej Europy i Afryki Północnej, zawleczona do obu Ameryki Nowej Zelandii.

W Polsce jest to roślina pospolita, rosnąca na polach i nieużytkach. Najlepiej rośnie na glebach suchych, skalanych zboczach i pustkowiach.Coraz częściej występuje w uprawie.

Odmiany

Znanych jest około 400 gatunków bylic rosnących głównie na półkuli północnej.Oprócz bylicy piołun w naszym kraju można spotkać jeszcze 6 gatunków z rodziny Artemisia.

Surowiec

Absinthii herba jest surowcem farmakopealnym, znajdującym się w wielu farmakopeach.

W ziołolecznictwie wykorzystuje się części nadziemne piołunu- liście i kwiaty. Do celów leczniczych wykorzystuje się najczęściej przyziemne liście wyrosłe w pierwszym roku wegetacji rośliny.

Zastosowanie w kuchni

Piołun można wykorzystać w kuchni jako przyprawę, wówczas wykorzystuje się drobno pokrojone ziele lub same listki. Jednak ze względu na bardzo gorzki smak piołun stosuje się rzadko w kuchni i raczej w minimalnych ilościach.

Suszone, pokruszone liście piołunu można w małych ilościach dodawać do tłustych pieczonych mięs, zwłaszcza kaczki, gęsi lub baraniny. To także dobry dodatek do omletów czy naleśników. Świeże listki wkłada się czasem do ziołowych koktajli.

Od setek lat piołun był stosowany do produkcji wermutów, likierów i absyntu. W dawnej Bawarii piołun dodawano do piwa, często stosując go jako zamiennik chmielu. Dziś piołunem aromatyzuje się gorzkie wódki żołądkowe, likiery oraz alkoholowe lub bezalkoholowe wermuty.

Historia

Piołun jest rośliną biblijną., jest rośliną leczniczą, która była znana w starożytnym Babilonie i Asyrii, a prawdopodobnie także w Palestynie. Bylica piołun była wykorzystywana również w starożytnym Egipcie, o czym świadczy wzmianka o nim w słynnym papirusie Ebersa.

W Antycznym Rzymie piołun był dodawany do specjalnego napoju przeznaczonego dla zwycięzców. Pliniusz Stary zaleca wkładanie ziela pod poduszkę dla przywrócenia mocnego snu, zalecał także piołun jako środek na wszelkiego rodzaju robaki żołądkowo- jelitowe, ale także by odpędzić mole, pchły, wszy i inne robactwo.

Avicenna wymieniał bylicę jako środek żółciopędny, moczopędny i przeciwgorączkowy.Zioło to także miało regulować miesiączkowanie. Ten arabski lekarz zalecał piołunem jako środek przeciwrobaczy oraz przy zatruciu grzybami i przeciw obrzękom.

Święta Hildegarda określiła piołun mianem leku na wszystkie dolegliwości. Wg Świętej piołun ogrzewa żołądek, oczyszcza jelita umożliwiając dobre trawienie. Hildegarda zaleca piołunówkę na dolegliwości związane z menopauzą. Z kolei sok wiosenny z absyntu Święta zaleca jako środek przeciw zwapnieniu żył.

Paracelsus za starożytnymi traktował ziele piołunu jako środek przeciwrobaczy, działający na dolegliwości żołądkowe. Sądził także, że piołun można stosować profilaktycznie przeciw chorobie morskiej.

O piołunie pisał Syreniusz, który zalecał stosowanie rośliny przy problemach żołądkowych, żółciowych oraz jako środek moczopędny.

W XIX wieku w kręgu cyganerii francuskiej bardzo modne było picie alkoholu na bazie piołunu- absyntu. Jednak po wielu ekscesach związanych ze spożyciem trunku oraz podejrzeniach o szkodliwe działanie tujonu, głównego składnika piołunu, w kilku krajach zabroniono produkcji tego trunku według starych receptur.

Składniki mineralne

Związkami aktywnymi odpowiedzialnymi za działanie piołunu są gorycze, do których zaliczamy absyntynę. Ilość goryczy zależy od stadium rozwoju rośliny. Najwięcej goryczy i olejku znajduje się w zielu tuż przed kwitnieniem. Oprócz goryczy w zielu piołunu można znaleźć flawonoidy, olejek eteryczny, związki kumarynowe, karotenoidy, kwasy organiczne.

DZIAŁANIE LECZNICZE

• Bylica piołun jest wykorzystywana do leczenia dolegliwości trawiennych,wzmaga apetyt i poprawia trawienie
• Olejek eteryczny zawarty w piołunie ma działanie antyseptyczne i przeciwskurczowe w obrębie przewodu pokarmowego
• Piołun ma działanie żółciopędne działa korzystnie na wątrobę i trzustkę, dlatego ziele wykorzystuje się w leczeniu zapalenia wątroby.
• Ziele to stosuje się w niewydolności trzustki ze zmniejszonym wytwarzaniem enzymów trawiennych
• Ziele piołunu jest znanym od wieków środkiem na robaki obłe (glista ludzka, owsiki).
• Piołun jest od wieków stosowany w leczeniu żółtaczki
• Zapach piołunu pomaga przy dusznościach
• Nalewka piołunowa zażywana oraz wcierana w skórę pomaga obniżyć gorączkę
• Piołunówka likwiduje nieprzyjemny zapach z ust
• Medycyna ludowa zalecała dodawanie naparów z piołuny do kąpieli w przypadku występowania bóli reumatycznych
• Zewnętrznie wyciągi z piołunu działają trująco na pasożyty skóry jak świerzbowce i wszy
• W medycynie ludowej piołun był stosowany w leczeniu malarii

Działanie niepożądane

Duże dawki piołunu mogą powodować zwiększenie się ślinienia, przekrwienie błon śluzowych oraz wnętrzności miednicy. W większych dawkach wyciągi podawane z określoną częstotliwością mogą powodować zawroty głowy, przekrwienia narządów wewnętrznych, zwiększoną agresywność, a nawet kurcze epileptyczne. U kobiet mogą wystąpić także krwawienia maciczne, które mogą spowodować poronienia.

Gorzki smak piołunu przechodzi do mleka matki i może oddziaływać na karmione dziecko.

Pyłki roślin astrowatych, do których należy piołun w czasie kwitnienia coraz częściej powodują alergię, która objawia się nieżytem nosa, zapaleniem spojówki, astmy pyłkowej. Przy kontakcie ze skórą mogą pojawić się zaczerwienia skóry.

Przeciwwskazania

• Krwawienia w przewodzie pokarmowym
• Ostre stany nieżytowe błon śluzowych żołądka i jelit
• Niedrożność przewodu żółciowego, zapalenie dróg żółciowych lub choroby wątroby
• Zapalenie wyrostka robaczkowego
• Żylaki odbytu
• Miesiączkowanie
• Ciąża oraz okres karmienia
• Nadwrażliwość na substancję czynną lub rośliny z rodziny Asterace

Napar na silne bóle głowy o charakterze żołądkowym

• 1-1,5 g ziela piołunu
• 150 ml wody

Ziele piołunu zalać szklanką wrzątku i po chwili odcedzić. Pić co godzinę po małym łyku przez cały dzień. Kuracja trwa przez 3-5 tygodni. Napar pić po 1 łyżce 30 minut przed posiłkiem jako środek pobudzający trawienie oraz wzmacniający. Można także przyjmować 1 łyżkę co 2 godziny przez cały tydzień przed posiłkami dla poprawy trawienia oraz lepszego przyswajania pokarmów.

Napar można także stosować do wykonania lewatyw w przypadku owsików lub do obmywań przy świerzbie i wszach.