Antrazwiązki -podział, znaczenie i funkcje

Antrazwiązki- działanie 

Wyciągi z roślin zawierających antrachinony drażnią jelito grube, działając przeczyszczająco, a ich działanie jest uzależnione od obecności grup -OH w pozycji 1 i 8, podstawnika w pozycji 3t, 6, 9 oraz liczby cząstek cukrów w cząsteczce. Im więcej cząstek cukrów tym silniejsze działanie przeczyszczające. Najsilniej działają antrony i diantrony. Działanie antranoidów polega na stymulowaniu motoryki jelita grubego i hamowaniu resorpcji zwrotnej wody. Powoduje to rozrzedzenie mas kałowych i szybsze przesuwanie się nas kałowych. Rozrzedzenie mas kałowych powoduje także zwiększenie ich objętości, co dodatkowo przyspiesza wypróżnienie. Do jelita grubego docierają najszybciej antranoidy o dużych cząsteczkach oraz takie, które ulegają rozpadowi w żołądku. Te, które ulegają rozpadowi oraz wolne aglikony są wchłanianie i ich dotarcie do jelita jest znacznie dłuższe. Mechanizm działania antrachinonów nie jest do końca poznany. Wypróżnienie następuje po 8- 12 godzinach. Związki te wykazują także działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Antrachinony wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Pochodne antrachinonów znalazły zastosowanie w chemioterapii nowotworów. 

Antrazwiązki- zastosowanie

Antranoidy stosuje się w mieszankach ziołowych, aby przyspieszyć lub wyregulować wypróżnienia. Charakterystyczna budowa determinuje działanie przeczyszczające, natomiast siła i szybkość wystąpienia wypróżnień zależy od dodatkowych różnic w budowie związku. Surowce zawierające antrazwiązki stosuje się je najczęściej doustnie, najczęściej wieczorem.

Dawkowanie

Środki zawierające antrachinony powinny być stosowane incydentalnie przy zaburzeniach wypróżnienia w wyniku złej diety, oddziaływania silnego stresu, długotrwałego unieruchomienia chorego, konieczności całkowitego wypróżnienia jelita przed badaniami. Środków takich nie należy przyjmować tuż przed i w okresie menstruacji, ponieważ mogą one znacznie nasilić lub przedłużyć krwawienie. Dawka antranoidów w mieszance lub surowcu powinna wynosić 20-30 mg. Ponieważ środki te różnie działają na różne osoby warto zacząć od połowy zalecanej dawki. Efekt przeczyszczający następuje po 8-10 godzinach, dlatego należy je przyjmować wieczorem. Preparaty należy przyjmować raz na dobę przez okres 1- 3 dni, do efektu uzyskania wypróżnienia. Nie należy przyjmować ich dłużej niż 7 dni. Jeżeli nie nastąpiło wypróżnienie należy koniecznie skontaktować z lekarzem.

Antrazwiązki w mieszankach ziołowych

Wyciągi, napary lub odwary z surowców roślinnych zawierających mieszaninę antrazwiązków działają leczniczo łagodniej i korzystniej niż wyizolowane pojedyncze związki chemiczne, które często wywołują bolesne skurcze jelitowe, dlatego często stosuje się je w mieszakach ziołowych.

Mieszanki takie można podzielić na dwie grupy:

• Takie w których antrachinony stanowią składnik dominujący- ich działanie będzie wówczas przeczyszczające
• Takie w których antrachinony będą składnikiem mającym zapobiec zaparciom 

Antrazwiązki- działanie uboczne

Podczas długiego stosowania preparatów zawierających antrazwiązki może pojawić się zapalenie jelita, przedłużona miesiączka, zaburzenie wchłaniania substancji odżywczych.

Ponieważ antrazwiązki pobudzają ruch perystaltyczny jelita mogą spowodować pęknięcie wyrostka robaczkowego.

Ponadto antrazwiązki:

• mogą wywołać bolesne skurcze mięśniówki gładkiej narządów miednicy małej, zwłaszcza jelita grubego, przechodząc niekiedy w kolkę jelitową
• zawarte w aloesie mogą powodować obrzęki brzucha, powodować przekrwienie narządów miednicy małej wywołując skurcze do macicy
• mogą zwiększać intensywność miesiączki oraz zwiększać ryzyko poronienia
•  mogą spowodować  ciemnoczerwone zabarwienie moczu 
•  przedostają się do mleka matki karmiącej i mogą zmienić kolor na brązowy. 

Przeciwwskazania

• Stany zapalne wyrostka robaczkowego
• Niedrożność jelit
• Ciąża i laktacja 
• Dzieci poniżej 12 lat
• Ostre stany zapalne przewodu pokarmowego, stany zapalne jelita grubego,
• Bóle brzucha o nieokreślonej przyczynie
• Niewydolność nerek i krążenia
• Guzy krwawnicze
• Gruźlica

Źródła

W świecie roślinnym antrazwiązki występują najczęściej w roślinach z rodzin: Polygonaceae, Rhamnaceae (szakłakowate), Cesalpiniaceae, Liliaceae, Rubiaceae, Fabaceae (motylkowate).  Spotykane są również u grzybów i porostów.

Do najważniejszych surowców zawierających antrazwiązki zalicza się:

1. Alona– wysuszony sok z kilku gatunków aloesu
2. Senes- liście senesu i owoce
3. Szakłak amerykański – kora
4. Kruszyna
5. Rzewień dłoniasty , rzewień lekarski, rabarbar
6. Strączyniec ostrolistny i wąskolistny
7. Owoce szakłaku pospolitego

Związki antrachinonowe zawierają także rośliny uprawne jak: groch zwyczajny, fasola zwykła, sałata siewna

Interakcje

Niektóre antraglikozydy mogą działać w stosunku do siebie synergicznie np. liście i strączki senesu. Z kolei w stosunku do innych leków mogą działać antagonistycznie np. garbniki. Antrazwiązki wchodzą w interakcje z glikozydami naparstnicy i lekami stosowanymi przy hipokaliemii.

Antrazwiązki- zastosowanie w kosmetyce

Antraglikozydy (aloina, antranol, antracen, emodyna, kwas chryzofamowy) działają na skórę nawilżająco i regenerują skórę, działają keratonitycznie, bakteriostatycznie i przeciwbakteryjnie. Niektóre surowce zawierające 1,8-dihydroksyantrony (np. chryzarobina) są stosowane w dermatologii jako środki dezynfekujące i działające przeciwgrzybiczo.