- Dziurawiec- wierzenia i magia
Dziurawiec wierzenia- czyli skąd się wzięła nazwa dziurawiec?
Nazwa dziurawca wiąże się z wieloma legendami, które krążyły od wieków po świecie. Wierzenia związane z magiczną mocą dziurawca dały niezwykle dużą liczbę nazw ludowych tego ziela.
Nazwa botaniczna dziurawca hypericum wywodzi się od greckiego słowa oznaczającego „nad podziw”, nazwa perforatum, oznaczającego podziurkowany- co odnosi się do widocznych pod światło malutkich zbiorniczków olejku eterycznego znajdującego się na liściach dziurawca.
Niektórzy badacze podają inną etymologię z greki: hypo– wśród oraz erici czyli wrzosów- i faktycznie dziurawiec często rośnie wśród wrzosów.
Polska nazwa dziurawiec pochodzi od jasnych punkcików, które możemy dostrzec, obserwując liście i kwiatki tej rośliny pod światło. Owe punkciki to zbiorniczki olejku lotnego, które nadają zielu delikatny, balsamiczny zapach.
W Niemczech funkcjonuje również nazwa- ziele tysiąca dziur. Legenda głosi, że sam diabeł poprzekłuwał liście dziurawca, bowiem pozazdrościł aniołom, leśnym duszkom, zwierzętom i ludziom niezwykłej mocy leczniczej tego zioła.
Dziurawiec nosi także nazwę Ziela św. Jana. Nazwa ta została nadana w średniowieczu, być może dlatego, żeby uczcić imię Świętego, bądź dlatego, że ziele dziurawca zawsze zakwita na 24 czerwca, czyli na św. Jana. W niektórych źródłach podaje się także nazwę dziurawca jako ziele św. Piotra. W literaturze pojawia się jeszcze jednia możliwość powiązania tej rośliny z wymienionymi świętymi- otóż dawniej nadawano także uświęcone nazwy chorób. Do świętego Jana i świętego Piotra jest przypisana epilepsja. I zgodnie z tą zasada dziurawiec miałby być lekiem na chorobę św. Jana/ św. Piotra czyli epilepsję.
Kolejna z teorii głosi, że zioło to zyskało swoją nazwę dzięki rycerzom zakonu Św. Jana z Jerozolimy. Rycerze Ci mieli stosować dziurawiec do leczenia ran w czasie wypraw krzyżowych- stąd też nazwa krzyżowe ziele.
Stare wierzenie ludowe kojarzy krwistoczerwony sok z kwiatów dziurawca z krwią i ranami Zbawiciela. Stąd legenda, która głosi, że ulubiony uczeń Chrystusa, zasmucony stał pod krzyżem i pieczołowicie zbierał rośliny zroszone świętą krwią, aby podarować je wyznawcom Chrystusa.
Ks. Jan Twardowski tak pisał o dziurawcu:
„Dziurawiec posłuszne ziele,
W noc świętojańską zakwita.
Dar wprost z Bożej apteki
Leczy wątrobę, jelita.
O jakże dla nas łaskawe
Są twoje listki dziurawe…”
Dziurawiec wierzenia ludowe i świętojańskie ziele
Na wsiach wierzono, że ziele dziurawca zebrane w dniu świętego Jana ma magiczną moc. To właśnie tej nocy był on jednym z najpopularniejszych ziół wykorzystywanym do zaplatania wianków i palenia w ogniu. Często też w ten dzień kwiaty dziurawca wykorzystywano do wróżb- młode dziewczęta rzucały kwiaty dziurawca do wody i patrząc jak zwiędłe kwiatki ożywają, wróżyły sobie czy znajdą kawalera w przyszłym roku.
Dziurawiec wtykano w dniu św. Jana pod strzechy dla ochrony, a święcone ziele podawano bydłu dla ochrony przed czarami. Umieszczony w oborze miał chronić przed ciotami, często stosowano go także jako ochronę przed guślarkami. Roślinę wplatano do rózg brzozowych, które pasterze zabierali ze sobą przy pierwszym wypędzaniu bydła w pole. Ponoć nawet czarownice zbierały wierzchołki dziurawca w dniu Św. Jana, bo wówczas roślina ma największą moc do czarów.
Dziurawiec wierzenia ludowe
Tam, gdzie rośnie dziurawiec według wierzeń ludowych nie uderzy piorun, dlatego po zbirze ziele kładziono na parapetach domów, aby uchronić dom od uderzeń piorunów. Zioło miało także chronić przed duchami, czarownicami i sztuczkami diabelskimi. Nawet w staropolskich zielnikach roślinę zaleca się przeciw czarom i gusłom oraz przeciw działaniom szatańskim. Noszony przy sobie dziurawiec miał chronić przed opętaniem. Dziurawiec miał także chronić sery przed robactwem. Sok z dziurawca służył do przepędzania złych duchów, służył także oraz wróżb i wykrywania chorób.
W Górnej Austrii rolnicy wkładali ziele dziurawca w dwie kromki chleba i dawali bydłu, aby zwierzęta były chronione przed chorobami.
Noszenie przy sobie dziurawca miało być ochroną przed gorączką i przeziębieniami. Roślina miała czynić żołnierzy niezwyciężonymi oraz przyciągać miłość. Jeżeli niezamężna kobieta włożyła pod poduszkę kwiaty dziurawca powinien przyśnić się jej przyszły mąż.
Na Podhalu istniał zwyczaj zabierania ze sobą dziurawca w drogę, aby roślina chroniła od strachów w nocy. Dziurawiec noszony przy sobie miał chronić od czarta i od wszelkich uroków, zwłaszcza w okolicy dnia św. Jana. Chronił również przed zaklęciami rzucanym przez czarownice.
Dziurawiec wierzenia związane z porodem
Syreniusz pisał, że podkurzanie dziurawcem ułatwia poród , również J. Rostafiński w XIX wieku uważał podobnie. A jeszcze do niedawna na terenie naszego kraju wierzono, że dziurawiec chroni położnice i noworodki przed złośliwymi boginkami. W tym celu zatykano zielem wszystkie szczeliny oraz wkładano ziele położnicy pod poduszkę. Niemowlęciu wieszano dziurawiec na szyi podczas pierwszej kąpieli.
Położnice nosiły ziele dziurawca za pazuchą ponieważ roślina była uważana za roślinę o działaniu ochronnym. Ziele świętego Jana miało chronić przed mamunkami, które miały przychodzić do położnic w nocy i je dusić. W okolicach Poznania dziurawiec rozkładano w izbie, w której znajdowało się niemowlę. Roślinę uiszczano również w oknach, aby do dopuścić do nowo narodzonego dziecka boginek. W różnych rejonach Polski, a także w Niemczech dziurawiec wieszano na kołyskach dzieci oraz nad drzwiami pokoju, w którym znajdował się noworodek.
Dziurawiec wierzenia i wróżby miłosne
Już w starożytności z dziurawca sporządzano napoje miłosne.
Na Śląsku dziewczęta wyciskały sok z dziurawca w chusteczkę do nosa. Jeżeli barwa soku była czerwona jak krew wróżyła pomyślność, jeżeli natomiast była szara nie zapowiadała nic dobrego.
Na Słowacji dziewczęta trzymały roślinę między piersiami, jeżeli wycisnął się z niej czerwony sok uważano, że większa jest miłość narzeczonego. Jeżeli sok z dziurawca był bezbarwny wnioskowano, że narzeczony jest obojętny.
Na Pokuciu wierzono, że dziurawiec zerwany w noc świętojańską i noszony przy sobie będzie talizmanem przynoszącym szczęście.
Dziurawiec wierzenia – roślina pogrzebowa
W niektórych rejonach Mazowsza dziurawiec wykorzystywano jako roślinę dla zmarłych.
Dziurawiec wierzenia- czyli cała magia dziurawca
Dziurawiec wykazuje działanie ochronne, oczyszczające, lecznicze i wspomagające. Ma chronić przed zwątpieniem i rozpaczą, pomóc odnaleźć siły potrzebne do przetrwania trudnych chwil. Wnosi równowagę wewnętrzną, dodaje pogody ducha oraz ułatwia kontakt z własnym ja, uczy radości i odświeża spojrzenie na rzeczywistość.
Dziurawiec odpędza negatywność, zapewnia ochronę i przyciąga obfitość.
Chrzanowska A. A. Tajemnice energii ziół; Studio Astropsychologii, Białystok 2002, str. 30-31
Dziak A., Kuźnicka B.; Zioła lecznicze (zbiór i stosowanie); Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1960, str. 48-50
Głowniak K., Widelski J.; Dziurawiec i jego wszechstronne zastosowanie; Panacea nr 3-4 (61/62) lipiec-grudzień 2017, str. 5-7
Henslowa M.; Z badań nad wiedzą ludową o roślinach; Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki I Instytut Prafistorii Uniwerystetu im. A. Mickiewicza; Slava Antiqa, tom 23 (1976), str. 229-252 DOI
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P.; Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fischera; Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 2016, str. 145-148
Muzykiewicz A., Nowak A., Klimowicz A., Florkowska K. M.; Fotoalergeny i związki fototoksyczne pochodzenia roślinnego. Zagrożenia i korzyści terapeutyczne; Kosmos- problemy nauk biologicznych nr. 2 (315), t 66, 2017, str. 207-216
Ody P.; Zioła w domu; Świat Książki 1996, str.13, 15, 38, 51, 81, 115
Skarżyński A., Zioła czynią cuda; Agencja wydawnicza Comes, Warszawa 1994, str. 86-91
Treben M.; Apteka Pana Boga; Wyd. ExLibris, 2011, str. 17-18
- Podobne artykuły
Jabłko w wierzeniach ludowych
Jabłko/Jabłoń często pojawia się w wierzeniach ludowych. To symbol płodności, miłości, zdrowia, urody i pomyślności chętnie wykorzystywany w wielu obrzędach..
Matki Boskiej Zielnej- 15 sierpnia
Święto Matki Boskiej Zielnej to jedno z najważniejszych świąt maryjnych. W dzień ten wierni przynoszą do kościoła bukiety z ziół
Dziurawiec- wierzenia ludowe i magia
Dziurawiec zwyczajny często nazywany Świętojańskim zielem jest związany z wieloma wierzeniami ludowymi oraz praktykami związanym z obchodzeniem Nocy Świętojańskiej
