- Berberys zwyczajny
Berberys zwyczajny to niedoceniana w naszym kraju roślina o właściwościach leczniczych. Ze względu na dużą zawartość witaminy C berberys bywa określany mianem polskiej cytryny lub cytryny północy.
Berberys zwyczajny- systematyka
Rząd: Jaskrowce
Rodzina: Berberysowate
Rodzaj: Berberys
Nazewnictwo
Łacińska: Berberis vulgaris
Angielska: Barberry
Niemiecka: Sauerdron
Polskie nazwy: kwaśnica pospolita, kalina włoska, kwaśnica- kalina, porzeczka polna, piwnik, białe ciernie, czerwona glinka, bamberes polska cytryna
Berberys zwyczajny- występowanie
Berberys występuje w północnej części Europy i Azji. Bardzo często jest spotykany w Skandynawii, Niemczech i Anglii. Zadomowił się także w Ameryce Północnej.
W Polsce porasta lasy, zarośla, parki i pola. Często jest sadzony w parkach i ogrodach jako roślina ozdobna.
Surowiec
Do celów zielarskich wykorzystuje się liście (Folium Berberidis) oraz owoce berberysu (Fructus Berberidis). Dawniej w medycynie ludowej stosowano także korę oraz korzeń berberysu.
Zbiór
W maju i czerwcu zbiera się zdrowe, dobrze wykształcone liście. Suszy się je w przewiewnym i ciemnym miejscu w temp. do 40°C.
Owoce bez szypułek zbiera się w sierpniu lub wrześniu. Podczas zbioru należy uważać, by nie uszkodzić surowca, ponieważ szybko traci swoje właściwości lecznicze. Zbyt długie opóźnianie zbioru sprawia, że mocno dojrzałe owoce łatwo się gniotą oraz czernieją podczas suszenia. Owoce suszy się w suszarkach, początkowo w niskiej temp. (30-35°C), później w temp. 50-60°C.
Prawidłowo wysuszony surowiec powinien mieć naturalną ciemno czerwoną barwę i powinien być oczyszczony z szypułek, liści i gałązek.
Szczelnie zapakowane zioła przechowuje się w ciemnych i suchych pomieszczeniach.
Berberys zwyczajny- historia
Berberys był stosowany jako roślina lecznicza przez mieszkańców Babilonu i starożytnych Indii. W starożytnym Egipcie owoce berberysu razem z owocami fenkułu były wykorzystywane do sporządzania napoju na gorączkę. Do Europy roślina dotarła dzięki Arabom, którzy wykorzystywali owoce berberysu. Ze względu na dużą twardość i żółty kolor drewno berberysu w starożytności często było wykorzystywane do wyrobu mebli i przedmiotów ozdobnych.
W średniowieczu berberys stosowano jako środek w leczeniu żółtaczki i malarii. Próbowano nim leczyć także dżumę.
Berberys zwyczajny w medycynie ludowej
Od starożytności odwary z berberysu były wykorzystywane w leczeniu w chorobach i dolegliwościach zarówno nerek, jak i dróg moczowych. Także w chorobach oskrzeli, śledziony, w kurczach oraz jako środek pobudzający krążenie. Kora i korzeń berberysu były także stosowane jako środek „czyszczący krew”. Stosowano je w leczeniu cholery.
Odwar z korzenia stosowano przy zatrzymaniu żółci, żółtaczce, kamicy żółciowej, opuchlinie wątroby oraz przy dolegliwościach reumatycznych. Berberys wykorzystywano jako lek przeciwszkorbutowy, a wyciągi z rośliny stosowano w leczeniu zapalenia brzegów powiek i spojówek.
W Bułgarii korzenie i korę z berberysu stosuje się w leczeniu stanów zapalnych stawów, przewlekłych stanów zapalnych nerek i wątroby.
W Rosji berberys stosowano w leczeniu nadciśnienia tętniczego, nadmiernych krwawień menstruacyjnych i w stanach zapalnych.
Medycy ajurwedyjscy stosowali berberys w leczeniu czerwonki.
Berberys zwyczajny- zastosowanie
- Dawniej korzeń berberysu stosowano do farbowania drewna i skór na kolor żółty o dużej wytrzymałości na płowienie
- Sole berberyny pozyskiwane z owoców są składnikiem kropli do oczu
Składniki mineralne
Za właściwości berberysu odpowiadają w głównej mierze alkaloidy izochinolinowe, w tym berberyna. Liście, kora oraz korzeń berberysu zawierają: garbniki, żywice, kwasy organiczne, śluzy, wosk oraz sole.
BERBERYS ZWYCZAJNY DZIAŁANIE LECZNICZE
Przetwory berberysu podaje się osobom osłabionym w celu wzmocnienia i oczyszczenia organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii. W medycynie najczęściej stosuje się wyciągi z liści oraz przetwory z owoców.
Liście berberysu w postaci naparów i wyciągów:
- Wykazują właściwości żółciopędne, dlatego wspomagają leczenie przewodów żółciowych, kamicy nerkowej i niewydolność wątroby
- Łagodzą bóle wywołane kamieniami w drogach żółciowych
- Działają rozkurczowo na przewód pokarmowy oraz zwiększają wydzielanie kwasu żołądkowego
- Wpływają na poprawę apetytu
- Działają delikatne przeczyszczająco oraz stymulują pracę jelit
- Zwiększają przepuszczalność ścian naczyń włosowatych i nieznacznie zwiększają krzepliwość krwi
- Zwiększają kurczliwość mięśni gładkich macicy
- Działają ściągająco i bakteriobójczo
Kora i korzeń berberysu wpływają na obniżenie ciśnienia krwi, i zwiększają amplitudę oddechową. Wykazują także działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe.
Berberys zwyczajny- działanie niepożądane
- Nie zaleca się stosowania dłuższej kuracji berberysem ze względu na działanie toksyczne na wątrobę i serce
- U małych dzieci mogą powodować przejściowe nudności
- Surowe preparaty z berberyną mogą powodować nadwrażliwość na promieniowanie UVA
Berberys zwyczajny- przeciwwskazania
- Ciąża
- Żółtaczka
- Wysokie ciśnienie krwi i choroby układu krążenia
- Cukrzyca
- Jaskra
Arnal-Schnebelen B., Goetz P., Paris M.; Lecznicze dary natury, 200 uzdrawiających ziół; Reader ’s Digest; Warszawa 2004, str. 41
Chevallier A.; Encyclopedia of herbal medicine; Penguin Random House, Third edition, 2016, str. 177-178
Griffith H. W.; Witaminy, pierwiastki i minerały; Agencja Elipsa, Warszawa 1994r., str. 276
Gumowska I.; Ziółka i my; Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1983, str. 133-134
Ożarowski A.; Ziołolecznictwo- poradnik dla lekarzy; PZWL, wyd. III, Warszawa 1982, str. 85-87
Ożarowski A., Jaroniewski W.; Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989r., str. 91-93
Pajor W. J.; Mała encyklopedia przypraw smaków i ziołolecznictwa; Wyd. Tempus, Kraków 1998r., str. 53-54
Poprzęcki W.; Ziołolecznictwo; Wyd. Spar 1989, str. 27, 42-43,
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str. 193-195
Sędzik M.; Berberys- „polska cytryna”; Panacea nr 2 (51), kwiecień- czerwiec 2015, str. 32-33
Wasilewska G.; Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające; Wydawnictwo RM 2015, str. 38-39
WHO monographs on selected medicinal plants, Vol. 4; 2009 str. 30-47
- Podobne artykuły
Berberys zwyczajny ciekawostki
Berberys ciekawostki: Berberys to jeden z najpopularniejszych krzewów ozdobnych, którego owoce wykazują właściwości lecznicze
Jakie zioła zbiera się w listopadzie
Pomimo, że w listopadzie pogoda nie jest zbyt zachęcająca, warto w tym miesiącu wybrać się po korzenie i owoce, które korzystnie wpłyną na nasze zdrowie.
