- Witamina B3 (niacyna)
Witamina B3 co to takiego?
Witamina B3 to wspólna nazwa dla kwasu nikotynowego i jego amidu, często nazywana również niacyną. Oba te związki są równoważne pod względem aktywności biologicznej.
Inne nazwy witaminy B3: Kwas 3-pirydylokarboksylowy (dawniej kwas pirydyno- β-karboksylowy) lub jego amid, czynnik przeciwpelagryczny, witamina PP.
Witamina B3- właściwości fizyczne
Kwas nikotynowy jest substancją krystaliczną, ma kwaśny smak i słaby zapach. Trudno rozpuszcza się w zimnej wodzie, nieco lepiej w gorącej. Stosunkowo dobrym rozpuszczalnikiem dla kwasu nikotynowego jest metanol.
Amid kwasu nikotynowego jest bezbarwną, drobnokrystaliczną substancją o gorzkim smaku. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Wodne roztwory amidu są obojętne, a w środowisku lekko kwaśnym wykazują żółtą fluorescencję, wzbudzoną promieniami UV.
Witamina B3-historia
Kwas nikotynowy został otrzymany po raz przez C. Huberta w roku 1867, w wyniku reakcji utlenienia nikotyny. Jednak dopiero 70 lat później ustalono jego funkcje biologiczne jako witaminy. W roku 1935 R. Kuhn wyizolował amid kwasu nikotynowego z mięśnia sercowego. Rok później dwóch innych naukowców odkryło, że amid ten jest częścią składową enzymów katalizujących proces przenoszenia atomów wodoru ze zredukowanego substratu na odpowiedniego biorcę elektronów i protonów. W roku 1937 C. A. Elvehjem z zespołem wyodrębnili amid kwasu nikotynowego z wątroby. Badacze Ci ustalili także, że amid kwasu nikotynowego skutecznie leczy pelagrę u ludzi oraz tzw. chorobę czarnego języka u psów. Kwas nikotynowy był pierwszym lekiem, który zaczęto stosować przy hipercholesterolemii, jednak później okazało się, że duże dawki witaminy mogą powodować wzrost stężenia glukozy we krwi.
Witamina B3- rola w organizmie
- Amid kwasu nikotynowego wchodzi w skład NAD i NADP
- Wpływa na prawidłowy przebieg procesów utleniania i redukcji w komórkach
- Wspomaga działanie DNA i chroni geny przed uszkodzeniami
- Bierze udział w produkcji erytrocytów
- Poprawia profil cholesterolu i kwasów tłuszczowych, hamuje narastanie tkanki miażdżycowej
- Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i obwodowego układu nerwowego
- Jest składnikiem koenzymów odpowiedzialnych za utlenianie węglowodanów, aminokwasów, tłuszczów
- Bierze udział w syntezie związków wysokoenergetycznych
- Bierze udział w odtruwaniu organizmu-hamuje szkodliwe działanie leków i związków chemicznych
- Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych, wpływa na kondycję włosów
- Wpływa na przemianę wodną w skórze, jest niezbędna w procesie rogowacenia naskórka
- Razem z witaminą C i metioniną przyspiesza regenerację rodopsyny
- Wspomaga system odpornościowy
- Uczestniczy w syntezie hormonów płciowych (estrogenu, progesteronu, testosteronu), tyrozyny, insuliny i kortyzolu
- Ma działanie światłochronne
Witamina B3- metabolizm
Po podaniu doustnym 60-80% niacyna wchłania się w górnym odcinku jelita cienkiego. Następnie witamina ta jest transportowana do wątroby i innych tkanek, gdzie uczestniczy jako NAD i NADP w reakcjach biochemicznych. Niacyna jest wydalana z moczem w postaci różnych metabolitów. Jednym z metabolitów amidu kwasu nikotynowego wydalanych z moczem jest chlorek N-metylo-3-karboksamidopirydyniowy.
Maksymalne stężenie niacyny pojawia się we krwi po 45 minutach, a jej uwalnianie trwa 4-5 godzin.
Witamina B3- toksyczność
Toksyczność amidu kwasu nikotynowego jest około trzykrotnie wyższa niż kwasu nikotynowego.
Ok 20 minut po podaniu kwasu nikotynowego na skórze mogą pojawić się zaczerwienienia i pieczenie skóry.Duże dawki mogą powodować nasilenie objawów astmy, zaburzenia rytmu serca oraz objawy grypopodobne.
Dawki rzędu 100 mg kwasu nikotynowego podane doustnie niekiedy mogą powodować rozszerzenie naczyń krwionośnych, swędzenie skóry, bóle głowy. Duże dawki niacyny mogą wywołać pełen obraz kliniczny cukrzycy u osób zagrożonych tą chorobą oraz ostre napady dny moczanowej i bólów gośćcowych u osób ze skłonnością do dużej ilości kwasu moczowego we krwi.
Większe dawki, rzędu 750 mg, mogą wywoływać żółtaczkę, często również nieodwracalne uszkodzenia wątroby, niekiedy utratę łaknienia, arytmię serca czy psychozy. Po kilku letnim stosowaniu dużych dawek kwasu nikotynowego obserwowano martwicę wątroby, arytmię serca, zaburzenia skórne i zwiększenie zawartości glukozy w osoczu.
Podczas suplementacji wysokich dawek nikotynamidu zaleca się monitorowanie aktywności ALT- enzymu, którego stężenie wzrasta w przypadku uszkodzenia wątroby. U osób z dną moczanową powinno się kontrolować stężenie kwasu moczowego, a u cukrzyków należy sprawdzać poziom glukozy. Podawanie witaminy B3 może powodować nasilanie się objawów choroby Parkinsona. Nikotynamid przenika do mleka matki, dlatego należy go ostrożnie przyjmować w czasie karmienia piersią.
Niacyna nie powinna być podawać zwierzętom, szczególnie psom.
Biernat J.; Żywienie a uroda; Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2006, str. 28, 107-108
Braun L.; Cohen M.; Herbal & Natural Suplements an evidence- base guide 3th edition; Elsevier 2010, str. 936- 945
Czikow P., Łaptiew J.; Rośliny lecznicze bogate w witamin; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987r., str. 24-25
Jarosz M.; Normy żywienia dla populacji Polski, IŻŻ 2016r., str. 158- 160
Jarosz M., Dzieniszewski J.; Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki, interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, str. 104, 113,
Kaczmarczyk P.; Mikroelementy; Kolpap, Kielce, str. 10- 11
Mindell E.; Biblia witamin; Wiedza i życie, Warszawa 1993, str. 75-77, 173
Moszczyński, R. Pyć; Biochemia witamin część I witaminy grupy B i koenzymy; Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1998 r., str.53- 76
Pałasz M., Petzke E.; Atlas witamin naturalne źródło zdrowia; SBM, Warszawa 2018, str.90-97
- Podobne artykuły
