- Mniszek lekarski - łac. Taraxacum officinalis
Mniszek lekarski- systematyka
Rząd: Astrowce
Rodzina: Złożonych, astrowate
Rodzaj: Mniszek
Nazewnictwo
Łacińska: Taraxacum officinalis,
Angielska: Coramon Dandelion
Niemiecka: Gewöhnliche Kuchblaume, Löwnzahn
Polskie nazwy: mlecz, dmuchawiec, brodawnik, gołębi groch, pipagłówka, zmucha, męska stałość, kaczyniec, lwi ząb, świński pysk, podróżnik mleczowaty, mnisza główka, popia główka, śmiergiel, wilczy ząb, wole oczy, żabi kwiat, mlecz króliczy, mlecz zajęczy, mlecz lekarski, mnich, pępawa, mlecznica, żabi kwiat, brodawnik mleczkowaty, bolę oczy, mlecznica
Łacińska nazwa mniszka pochodzi od greckich słów: „taraxis” – zapalenie oraz „akeomai” – leczyć.
Jak podaje M. J. Kawałko w języku staropolskim mniszek był określany jako fyffa.
Mniszek lekarski- występowanie
Dmuchawiec można spotkać w wielu rejonach klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Rośnie dziko w całej Europie, częściowo w Azji, w Ameryce Północnej oraz w niektórych krajach półkuli południowej. W Polsce jest jedną z najpospolitszych roślin na łąkach i pastwiskach. Rośnie także na miedzach, ugorach, w zaroślach oraz na trawnikach ogródków.
Obecnie wprowadzany do uprawy, szczególnie we Francji i Niemczech.
Mniszek- odmiany
W Polsce znanych jest ok 300 gatunków mniszków, przy czym są one bardzo trudne do rozpoznania ze względu na duże podobieństwo. Dlatego też często traktuje się je jako jeden gatunek mniszka pospolitego.
Mniszek lekarski- surowiec
Surowcem zielarskim jest korzeń mniszka (Taraxaci radix), korzeń mniszka z zielem (Taraxaci radix cum herba) oraz liść mniszka (Taraxaci folium), rzadziej kwiat (Taraxaci flos).
Surowiec jest pozyskiwany ze stanu naturalnego, jednak duże zapotrzebowanie sprawia, że coraz częściej jest to roślina uprawna.
„W pierwszych dniach maja zakwita mniszek
Jakoby ozłocił wszystkie trawniki
W zielonej szacie wtedy jest ziemia
Mniszek ją zdobi w złote guziki”
(W. Błaszczyk)
Mniszek lekarski- trochę historii
Mniszek znany był Arabom, stosowano go również w Chinach i Indiach. Prawdopodobnie roślina wywodzi się z Europy. Pierwsze wzmianki o stosowaniu mniszka sięgają XVI w. W starożytności dmuchawiec nie był zbyt popularny, jednak wspominają o nim Teofrast, Dioskurydes czy Pliniusz. Roślina ta zyskała popularność dopiero w XIII wieku, za sprawą arabskich lekarzy, którzy na początku średniowiecza opisują działanie mniszka. Mniszek był stosowany również jako środek na wątrobę oraz na ukąszenia skorpiona. Słowianie wykorzystywali roślinę do usuwania piegów i plam wątrobowych.
Niedługo potem mniszek trafił do aptek. W Europie zaczęto go stosować w XV wieku.
W Polsce roślina była stosowana jako lek od XVI wieku przy gorączce, chorobach zakaźnych, schorzeniach żołądka i wątroby, szczególnie przy puchlinie i tzw. malarii trzydniowej. Korzeń warzony z winem lub octem stosowano przy zatrzymaniu moczu.
W okresie oświecenia w Europie ilość gatunków mniszka oszacowano na 110.
Mniszek lekarski w medycynie Chińskiej
W Chinach mniszek lekarski jest stosowany jako zioło oczyszczające, leczące problemy trawienne, zapalenie wyrostka, zapalenie piersi. Mniszek jest też stosowany jako środek mlekopędny. Obecnie lekarze TMC przypisują mniszek na płuca, guzy piersi, żółtaczkę, zapalenie wątroby, zapalenie sutka, ropnia i zakażenia dróg moczowych.
Mniszek lekarski- zastosowanie
- Mniszek ma zastosowanie w weterynarii, dietetyce, kosmetyce, rolnictwie i ogrodnictwie
- Jest to roślina silnie miododajna
- Sok mleczny zawarty w mniszku zwiększa mleczność krów
- Ziele jest wartościowym pokarmem dla królików
- Mniszej jest podawany zwierzętom jako lek na poprawę apetytu, schorzenia dróg żółciowych oraz środek przeczyszczający
- Gęsty wyciąg z korzenia był wykorzystywany w aptekach przed wojną do wyrobu masy pigułkowej
Mniszek lekarski- wartość odżywcza
Sok mleczny znajdujący się w łodygach mniszka zawiera spore ilości laktonów seskwiterpenowych, kwasów organicznych, alkoholi trójterpenowych. Sok ten to także źródło soli mineralnych: żelaza, wapnia, kobaltu, manganu, magnezu, fosforu, cynku, molibdenu oraz witaminy A, B, C, D. W soku mlecznym występują ponadto politerpeny i żywice.
W kwiatach oprócz wyżej wymienionych związków znajdują się karotenoidy, flawonoidy oraz niewielkie ilości olejku eterycznego, trójterpeny, cukry redukujące, 16-hydropochodne taraksasterole, oraz inulina.
Liście mniszka również zawierają związki trójterpenowe, a ponadto flawonoidy, kumaryny, karotenoidy, kwasy fenolowe i sole mineralne: potas, magnez, krzem, jod, kobalt, mangan, wapń, fosfor, sód, bor, glin, miedź, cynk, żelazo, molibden.
Korzeń mniszka dostarcza wiele związków terpenowych, sterydy, fitosterole. Jest ceniony jako źródło inuliny, która jest probiotykiem dla bakterii jelitowych.
MNISZEK LEKARSKI DZIAŁANIE LECZNICZE
Mniszek pospolity jest niezwykłą rośliną, której każda część posiada całe bogactwo związków biologicznie aktywnych. Ponieważ poszczególne części mniszka różnią się nieco składem i zawartością związków aktywnych, to będą one wykazywały nieco inne działanie na organizm ludzki.
- Mniszek pobudza apetyt i poprawia przemianę materii, jest zatem często stosowany jako środek odchudzający
- Surowiec wykazuje działanie przeciwzapalnie, przy czym liście wykazują silniejsze działanie niż korzenie.
- Przetwory z mniszka stosuje się przy niedomodze wątroby, również w niektórych schorzeniach dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego
- Roślina ta wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, a także obniża poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów
- Wspomaga wydalanie toksyn z organizmu, stąd też jego tradycyjna rola jako środka oczyszczającego organizm po zimie
- Dmuchawiec zwiększa odporność organizmu oraz zwiększa wydzielanie interferonu, substancji o działaniu przeciwwirusowym
Mniszek lekarski- działanie niepożądane
- Opisano kilka przypadków reakcji alergicznych na mniszka
- Może nasilać dolegliwości żołądkowe w przypadku nadkwaśności soku żołądka
- Spożywany w nadmiernych ilościach zwiększa liczbę białych krwinek
Mniszek lekarski- przeciwwskazania
- Osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych nie powinny stosować mniszka.
- Może on także wchodzić w interakcje z innymi lekami.
- Nie powinny go stosować osoby cierpiące na choroby wątroby i pęcherza żółciowego, kamicę żółciową, czynną chorobę wrzodową i inne choroby dróg żółciowych bez konsultacji z lekarzem
- Nie zaleca się stosowania kuracji mniszkiem w przypadku niewydolności nerek, cukrzycy, niewydolności serca
- Mniszka nie zaleca się podawać dzieciom poniżej 12 roku życia
- Przy kuracji mniszkiem nie należy przyjmować leków moczopędnych, oszczędzających potas ani inhibitorów konwertazy angiotensyny
Bernes J., Anderson L. A., Phillipson J. D.; Herbal medicines; Third edition, Pharmaceutical Press, 2007, str. 204-206
Biegański J.; Nasze zioła i leczenie się niemi (ziołolecznictwo); Stowarzyszenie Pracowników Księgarskich, Warszawa 1931 r., str. 113-114
Fijołek M.; Atlas dzikich roślin jadalnych 150 polskich gatunków; Wyd. SBM Sp. z o.o., Warszawa 2017, str. 112-113
Kawałko M. J.; Historie ziołowe; Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1986, str. 89 , 102, 135
Kuźniewski E., Augustyn- Puziewicz J.; Przewodnik ziołolecznictwa ludowego; Wyd. II, PWN, Warszawa- Wrocław 1986, str. 18-20, 62, 91, 125, 152
Małachow G.; Zioła dla zdrowia; Oficyna Wydawnicza ABA, Warszawa 2004, str.140-142
Marczyk M.; Domowe sposoby leczenia. Leki z natury ;Wydawnictwo Dragon, Bielsko Biała 2015str. 112-113
Ożarowski A.; Ziołolecznictwo- poradnik dla lekarzy; PZWL, wyd. III, Warszawa 1982, str. 257-259
Ożarowski A., Jaroniewski W.; Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989r., str. 259- 263
Pawłowicz I., Bylka W.; Mniszek lekarski; Panacea nr 3 (8), lipiec 2004, str. 8-11
Quave C. L.; Medicinal plant monographs; Cassandra L. Quave 2013, str. 568-579
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str. 436-442
Tyszyńska- Kownacka D., Starek T.; Zioła w Polskim domu; Wydawnictwo Watra, Warszawa 1988 r., str. 148-150
Wielka księga ziół; Reader’s digest; Warszawa 2009
Mniszek pospolity Taraxacum officinale Weber ex Wigg., radix cum herba; Panacea nr 1 (54), 2016, str. 16-17
- Podobne artykuły
