- Jałowiec pospolity
Jałowiec pospolity to niewielki krzew porastający lasy w Polsce. Jego owoce są cenioną przyprawą, która ma zastosowanie zarówno w kuchni jak i w lecznictwie.
Jałowiec pospolity- systematyka
Rząd: Cyprysowce
Rodzina: Cyprysowate
Rodzaj: Jałowiec
Nazewnictwo
Łacińska: Juniperus communis
Angielska: Juniper
Niemiecka: Wacholder
Polskie nazwy: brzewik, jodłowiec, kadyk, jaglina, cedr, cedr czerwony
Polska nazwa jałowca związana jest z występowaniem rośliny na ubogich, jałowych glebach.
Jałowiec pospolity-występowanie
Jałowiec jest krzewem, który występuje na całej półkuli północnej, można go spotkać w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce rozpowszechniony jest na nizinach i w niższych partiach gór. Rośnie na brzegach lasów oraz piaszczystych nieużytkach, ugorach, wrzosowiskach, rzadziej w lasach i borach sosnowych. Niekiedy bywa sadzony w parkach i ogrodach jako roślina ozdobna. W Europie półdniowej uprawiany dla owoców.
Co ciekawe krzewy jałowca są pierwszym gatunkiem kolonizującym wydmy śródlądowe oraz wysychające bagna.
Odmiany
Znanych jest ponad 50- 71 gatunków jałowca mających znaczenie w uprawie. W Polsce w stanie dzikim występują dwa gatunki jałowca, a kilkanaście innych odmian jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Niektóre odmiany jałowca posiadają trujące dla człowieka owoce.
Jałowiec pospolity- surowiec
Surowcem zielarskim jest owoc jałowca (Juniperi fructus). Ze świeżych owoców destyluje się olejek jałowcowy (Juniperi oleum).
Z owoców jałowca przygotowuje się napary i odwary, czasami także nalewki.
Historia
Przypuszcza się, że właściwości lecznicze jałowca były wykorzystywane w Europie w czasach prehistorycznych. Wiadomo, że Egipcjanie stosowali jałowiec do balsamowania zwłok. Hipokrates twierdził, że owoce jałowca są pomocne na afty. Inny starożytny uczony- Katon zwrócił uwagę na działanie moczopędne i przeczyszczające wina jałowcowego oraz odwarów z gałązek i owoców jałowca. Rzymski lekarz Galen stosował jałowiec jako środek oczyszczający wątrobę i nerki oraz przy hemoroidach i w celu wywołania menstruacji. Diskurydes opisał jałowiec w swoim dziele: De Materia pod nazwą Arkeothos Mikra jako lek działający rozgrzewająco, moczopędnie oraz mający właściwości ściągające, lek łagodny dla żołądka, stosowany przy dolegliwościach w klatce piersiowej i kaszlu.
W czasach średniowiecza owoce jałowca były stosowane jako środek na wszelkie dolegliwości. Wierzono wówczas, że żucie szyszkojagód jałowca uchroni od wszelkich zaraz, z kolei ostre igły drzewa jałowcowego traktowano jako środek chroniący przed nieczystymi siłami.
Święta Hildegarda zalecała owoce jałowca w leczeniu chorób płuc, wątroby i nerek. Nieco później do celów leczniczych zaczęto oprócz szyszkojagód stosować także liście, zielone pędy, drewno oraz smołę.
Z XVI wiecznych podań Falimierza wiemy, że jałowiec był wówczas stosowany jako środek trawienny. Roślinę dodawano także do kąpieli. Marcin z Urzędowa zalecał za Dioskurydesem stosowanie jałowca na ukąszenia węży.
Polski lekarz XIX wieku August Hiacynt Dziarkowski zalecał wdychanie aromatu jałowcowego. Stąd jego zastosowanie w okadzaniu chorych oraz domów.
Jałowiec pospolity- składniki mineralne
Głównym składnikiem aktywnym owoców jałowca jest olejek eteryczny, który zawiera ponad 60 związków. Głównymi składowymi olejku są: α- i β- pinen, kamfen. Ponadto szyszkojagody jałowca zawierają cukier prosty, związki goryczowe i żywiczne, flawonoidy, taniny. Wśród związków, które wpływają na właściwości jałowca można wymienić także: kwasy tłuszczowe, kwasy glukuronowe oraz sterole.
JAŁOWIEC POSPOLITY DZIAŁANIE LECZNICZE
Szyszkojagody jałowca:
- Poprawiają procesy trawienne, pobudzają apetyt, są polecane przy nieżycie żołądka
- Zwiększają wydzielanie żółci, dzięki czemu łatwiej trawimy tłuste i ciężkostrawne potrawy
- Znoszą nadmierną fermentację w jelitach
- Łagodzą kolkę jelitową i zmniejszą wzdęcia brzucha
- Są stosowane w przypadku nieżytu i zapalenia oskrzeli oraz astmy
- Miały zastosowanie jako środek napotny w chorobach przeziębieniowych i przy gorączce
- Działają moczopędne, poprzez zwiększenie wydalania wody ustrojowej, jonów sodu i kwasu moczowego
- Zapobiegają nawrotom zapalenia pęcherza oraz niszczą pozostałe bakterie odpowiedzialne za częste infekcje pęcherza
- Niegdyś były stosowane przy opóźniającym się cyklu menstruacyjnym
- Są pomocne w leczeniu dolegliwości reumatycznych
- Wymieszane z woskiem pszczelim przyłożone na rany lub ukąszenia owadów łagodzą podrażnienie i odkażają
Oprócz szyszkojagód w lecznictwie ma znaczenie także olejek eteryczny pozyskiwany z jałowca.
O olejku jałowcowym przeczytasz >>>tutaj<<<
Jałowiec pospolity- działanie niepożądane
Zatrucia spowodowane przyjmowaniem owoców jałowca zdarzają się bardzo rzadko. Doustne przyjmowanie wyciągów z jałowca przez dłuższy okres czasu może powodować podrażnienia błon śluzowych żołądka, rozszerzenie naczyń krwionośnych, przyspieszenie akcji serca oraz utrzymujący się stan zapalny. Spożywanie większych ilości szyszkojagód jałowca powoduje podrażnienie nerek objawiające się trudnością w oddawaniu moczu, białkomoczem oraz bólami nerek.
Olejek eteryczny z jałowca może mieć działanie drażniące na skórę. Przy stosowaniu zewnętrznym preparatów z jałowcem oraz olejku mogą pojawić się objawy takie jak swędzenie, pieczenie, pęcherze czy obrzęk.
Ponadto surowiec może spowodować halucynacje, zaburza wchłanianie żelaza. Jest także środkiem poronnym.
Jałowiec pospolity- przeciwwskazania
- Preparatów z jałowca nie zaleca się stosować kobietom w ciąży ze względu na jego silne działanie drażniące i poronne.
- Osoby cierpiące na ostre zapalenia dróg moczowych i niewydolność nerek powinny wystrzegać się spożywania jałowca.
Charles D. J.; Antioxidant properties of spices, herbs and other sources; Springer Science 2013, str. 357- 362
Gregg S.; The complete illustrated encyclopedia of magical plants; Fair Winds Press, 2014, str. 132
Griffith W.; Witaminy, pierwiastki i minerały; Agencja Elipsa, Warszawa 1994r., str. 326
Khan I. K., Abourashed E. A. ; Leung’s encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs and cosmetics; Wiley 2010, str. 389-392
Kuźnicka B., Dziak M.; Zioła i ich stosowanie, Historia i współczesność; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Wyd. IV, Warszawa 1987r, str. 67-69
Ody P.; Zioła w domu; Świat Książki 1990 str. 38, 114
Ożarowski A., Jaroniewski W.; Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989, str. 175- 177
Pajor W. J.; Mała encyklopedia przypraw smaków i ziołolecznictwa; Tempus Plus, Kraków 1998r., str. 97-99
Rumpel J.; Jałowiec niepospolity…; Panacea nr 3-4 (60-61) lipiec-grudzień 2017, str.32-34
Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie; Wyd. Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2016, str.305-308
Skarżyński A.; Zioła czynią cuda; Agencja Wydawnicza COMES, 1994, str. 95-98
Typek K. ; Któż nie zna jałowca?; Aptekarz Polski nr. 77 (55e), styczeń 2013, str. 29-32
http://www.czytelniamedyczna.pl/2598,jalowiec-pospolity-juniperus-communis-l-popularna-lecznicza-roslina-olejkowa.html (20.09.2019)
- Podobne artykuły
Aromatyczne przyprawy na Boże Narodzenie
Aromatyczne przyprawy kojarzą się z niezwykłym aromatem pomarańczy, cynamonu, goździków, a w kuchniach często królują korzenne przyprawy
Rośliny lecznicze zbierane zimą
Zimą można zbierać takie surowce zielarskie jak: jałowiec, świerk, gwiazdnica, przytulia. To także czas zbierania dzikich owoców: róży, berberysu, brusznicy
Jakie zioła zbiera się w listopadzie
Pomimo, że w listopadzie pogoda nie jest zbyt zachęcająca, warto w tym miesiącu wybrać się po korzenie i owoce, które korzystnie wpłyną na nasze zdrowie.
