Systematyka

Rząd: Różowce
Rodzina: Różowate
Rodzaj: Jeżyna
Gatunek: Jeżyna fałdowana

Nazwy

Łacińska: Rubus fruticosus

Angielska: Blackberry

Niemiecka: Brombeere
Polskie nazwy: jeżyna fałdowana, ożyna, ostrężyna, czarna malina, dziady, bromberen, wodostrężnica

Nazwa łacińska Rubus fruticosus odnosi się do całego gatunku jeżyny, w którym można wyróżnić poszczególne gatunki.

Występowanie

Jeżyna występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej. Krzew można spotkać na brzegach lasów, na polach, zrębach, w zaroślach, przy drogach, gdzie tworzy gęste zarośla. Szybko się rozrasta zajmując coraz większe powierzchnie.

Odmiany

Jeżyna jest blisko spokrewniona ze znaną wszystkim maliną. W Polsce występuje dziko około 60 gatunków, które tworzą liczne mieszańce. Obecnie ogrodnicy mogą nabywać bezkolocwe odmiany jeżyny, które jednak są mniej aromatyczne i wykazują słabsze właściwości lecznicze.

Surowiec

Surowcem zielarskim jest liść jeżyny (Rubi fruticosi folium) oraz owoc jeżyny (Rubi fruticosi fructus). Surowcem farmakopealnym jest tylko liść jeżyny. Sproszkowana kora i korzeń znajdują się w kapsułkach i tabletkach oraz herbatkach jako suplement diety o działaniu ściągającym.

Zbiór

Liście zbiera się bez ogonków wiosną i latem, przed kwitnieniem rośliny, ścinając je sekatorem lub nożyczkami. Zbiera się wyłącznie liście młode i zdrowe, bez plam, śladów chorób i szkodników. Zebrany surowiec szybko przenosi się do suszenia. Liście suszy się w warunkach naturalnych, w cieniu, rozłożone cienką warstwą. Suszenie w suszarni przeprowadza się w temp. niższej niż 40^oC.

Owoce zbiera się, kiedy są dojrzałe, czarne, lśniące. Surowiec suszy się w suszarniach w temp. 40- 60^oC.

Liście i owoce po wysuszeniu powinno się przechowywać w miejscach suchych i zacienionych.

Historia

Jeżynę wymieniają starożytni lekarze: Dioskurydes, Pliniusz Starszy, Galen. Starożytni stosowali zarówno kwiaty jak i owoce jak środek na ugryzienia jadowitych węży. Liście jeżyny wykorzystywano jako środek ściągający w leczeniu biegunek czy czerwonki, a także jako środek na dne moczową.

W czasach nam bliższych o jeżynie wpisali m. in. Dodonaeus, Matthiolis, Lonicerus, Haller. Lorenc zwrócił uwagę na stosowanie liści jeżyny przy dławicy piersiowej.

Wśród Polskich autorów wzmiankę o jeżynie można znaleźć w dziełach Syreniusza.

W 1990 r. Niemiecka Komisja E wydała monografię o liściach jeżyny.

Święta Hildegarda

Święta Hildegarda podaję, że owoce te nie szkodzą i są łatwo trawione. Święta zaleca picie wina z jeżyn na silne krwawienia z jelit i dróg moczowych.

Medycyna ludowa

W medycynie ludowej liście jeżyny mają zastosowanie w biegunkach, nieżytach przewodu pokarmowego, w krwawieniach z żołądka. Również jako środek na kaszel i poprawę przemiany materii. Zewnętrznie liście jeżyny stosuje się na wypryski skórne oraz w formie płukane w schorzeniach jamy ustnej. Liście jeżyny stosowano również na oparzenia.

Owoce jeżyny mają zastosowanie przy bólach stawów, w zapaleniu nerek i pęcherza moczowego i przy kaszlu. Zewnętrznie jako środek gojący.

W Maroko liście jeżyny wykorzystuje się w leczeniu cukrzycy.

Składniki mineralne

Liście jeżyny zawierają garbniki i proantocyjanindyny, które odpowiadają za działanie ściągające liści. Ponadto liście są źródłem flawonoidów, kwasów organicznych, witamin oraz soli.

Owoce jeżyny dostarczają łatwo przyswajalne cukry (gównie fruktozę i glukozę), ponadto są źródłem kwasów organicznych, karotenoidów, flawonoidów, pektyn, witamin oraz soli mineralnych.

DZIAŁANIE LECZNICZE JEŻYNY

Liście jeżyny:

• Obniżają poziom cukru we krwi
• Regulują przemianę materii
• Wykazują działanie moczopędne i napotne.
• Oczyszczają organizm z toksycznych produktów przemiany materii
• Żucie świeżych liści jeżyn wzmacnia dziąsła
• Są polecane przy szkarlatynie u dzieci
• Pomocniczo stosuje się je w chorobach reumatycznych

Odwary z liści stosuje się przy biegunkach, stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek napotny.

Owoce jeżyny:

• Są doskonałym środkiem witaminowym
• Wspomagają odporność
• Dojrzałe owoce jeżyny działają przeczyszczająco, podczas, gdy niedojrzałe działają zapierająco
• Syrop z owoców jeżyn ma działanie wykrztuśne