Systematyka

Rząd: Mydleńcowe
Rodzina: Rutowate
Rodzaj: Cytrus

Nazwy

Łacińska: Citrus x limon
Angielska: Lemon
Niemiecka: Zitrone
Polskie nazwy: Cytryna

Występowanie

Pochodzenie cytryny nie jest do końca znane. Przypuszcza się, że może ona pochodzić z rejonów Himalajów, Indii i Birmy. Obecnie uprawiana w wielu rejonach świata o klimacie ciepłym. Największe plantacje tej rośliny znajdują się w USA, we Włoszech, Meksyku, Grecji i Hiszpanii.

Odmiany

Citrus limon to głównie gatunek uprawny, występujący w wielu odmianach, które różną się wielkością i kształtem owocu. Istnieje kilkanaście odmian cytryn. Najpopularniejsze są dwie odmiany- Eureka oraz Lizbona. Eureka ma bardziej chropowatą skórkę, krótką szyjkę na końcu oraz nasiona w środku. Lizbona ma skórkę gładką, jest owalna i nie posiada pestek. Coraz częściej pojawiają się także słodkie odmiany cytryn. Wśród nich można wyróżnić cytrynę Meyer, która można czasami spotkać w sklepach.

Surowiec

Cytrynę stosuje się w całości, w postaci soków, startej skórki oraz oleju. Z liści oraz skórki owoców produkuje się olejek eteryczny.

Z cytryn pozyskuje się dwa surowce farmakopealne:

• Olejek eteryczny otrzymywany z zewnętrznej części owocni
• Flawedo

Zbiór

Znaczną część owoców uprawia się dla pozyskania przetworów, kwasku czy koncentratów. Cytryny zbiera się lekko niedojrzałe. Jeżeli owoc będzie na drzewie zbyt długo wówczas staje się słodki i mało soczysty.

Po zbiorze owoce sortuje się ze względu na dojrzałość, wielkość oraz kolor. Następnie owoce spryskuje się środkiem grzybobójczym i pokrywa cienką warstwą wosku. Tak przygotowane owce przechowuje się do osiągnięcia dojrzałości. Owce zwykle przechowuje się w temperaturze 13-14ºC. Zielone owoce mogą być przechowywane nawet do 4 miesięcy i dłużej, do momentu aż skórka stanie się żółta i cieńsza. Czasem przyspiesza się dojrzewanie owoców cytryn poprzez zastosowanie etylenu, silkanu lub etofenu, jednak proces ten stymuluje gnicie owoców.

Historia

Starożytni Egipcjanie wierzyli, że spożywanie cytryn oraz pice soku z tego owocu ochroni organizm przed różnego rodzaju truciznami. W Egipcie i Iraku uprawiano cytrynę od 700 r. n.e.

W starożytnej Grecji i Rzymie cytryna uchodziła za symbol zdrowia. W południowych Włoszech drzewa cytrynowe były uprawiane w III w.n.e.

Dzięki Arabom cytryna dotarła do Hiszpanii, gdzie jest uprawiana od 1150 r. Za sprawą Marco Polo owoc ten dotarł do Chin 1297 r., a wraz ze statkami Krzysztofa Kolumba w 1493 trafił na kontynent amerykański. Jednak dopiero w XIX wieku na Florydzie i w Kalifornii zaczęto uprawiać cytrynę na skalę przemysłową.

Jednym z najstarszych zachowanych przekazów opisujących gatunki z rodzaju Citrus jest „Monograph on the Ornages of Wēn-Chau” z 1178 r. Z kolei jednym z najbardziej znanych dzieł opisujących historyczną klasyfikację gatunków Citrus jest „Histoire Naturelle des Orangers” z 1818 r. Duży wpływ na dzisiejszą systematykę gatunków cytrusowych miał amerykański botanik W. T. Swingle żyjący w latach 1871-1952. Jest on autorem 95 nazw botanicznych gatunków z rodzaju Citrus.

Medycyna ludowa

W medycynie ludowej sok z cytryn powszechnie stosowano jako środek moczopędny, przeciwszkorbutowy, ściągający. Jest to często stosowany domowy lek na grypę.

Czasem stosowano sok z cytryny jako substytut chininy i podawano go chorym na malarię i gorączkę.

Zastosowanie

• Cytryna jest stosowana jako środek poprawiający smak w odświeżających napojach, lekach nasercowych, syropach, żywności
• Ze skórki cytryny pozyskuje się pektynę, kwasek cytrynowy, flawonoidy
• Sok z cytryn często dodaje się do kosmetyków i środków do pielęgnacji włosów.
• Sok z cytryny po wymieszaniu z sodą można wykorzystać do czyszczenia przebarwień na plastikowych pojemnikach, doskonale sprawdza się także do czyszczenia przypalonych garnków, brudnych umywalek, kuchenek
• Plasterek cytryny można wykorzystać do wyczyszczenia biżuterii
• Cytrynę często wykorzystuje się do usuwania tłuszczu, wybielania, dezynfekowania
• Olej ze skórki stosuje się do polerowania mebli, do produkcji detergentów i mydeł
• Torebka z wysuszonymi skórkami cytryny umieszczona w szafie odstrasza mole
• Dodatek wody z cytryną do kwiatków powoduje, że dłużej się utrzymują.
• Związki aktywne znajdujące się w cytrusach znalazły zastosowanie jako dodatek do pasz dla zwierząt
• Drewno cytrynowe jest wykorzystywane do produkcji zabawek, szach i innych drobnych artykułów drewnianych
• Spleśniała cytryna odstrasza mrówki

Składniki mineralne

Cytryna zawiera:

• Olejek eteryczny: limonen, terpinen, pinen, citral, tujon, mircen, sabinen
• Witaminy: C, tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kwas pantenowy, wit. B₆, kwas foliowy, cholinę,  witaminy A, E, P
• Kumaryny
• Karotenoidy
• Flawonoidy: umbelliferon, skopoletynę, apigeninę, diosminę, eriodiktiol, hesperydynyę, kwerecytynę, naringeninę
• Fenole: psoralen, kumarynę
• Kwasy fenolowe: ferulowy, synapinowy,
• Węglowodany: sacharozę, glukozę, fruktozę
• Aminkowasy
• Flawony: hesperydynę
• Sterole: beta sitosterol
• Kwas karboksylowe: cytrynowy, chinowy, galaktouronowy, jabłkowy
• Kwasy tłuszczowe
• Sole: potasu, sodu, magnezu, wapnia, fosforu, żelaza, jodu, cynku, miedzi, selenu, manganu

100 g cytryny zawiera:

• 29 kcal
• 88,98 g wody
• 1,10 g białka
• 0,3 g tłuszczu
• 9,32 g węglowodanów
• 2,8 g błonnika

DZIAŁANIE LECZNICZE CYTRYNY

Cytryna swoje właściwości lecznicze zawdzięcza dużej ilości witaminy C oraz rutyny.

Układ pokarmowy

Cytryna ma działanie zasadotwórcze oraz wiatropędne. Sok z cytryny działa przeczyszczająco. Jest zalecana przy braku łaknienia, puchlinie brzusznej, nadkwasocie żołądkowej, wrzodach żołądka, niestrawności. Cytrynę stosuje się przy przekrwieniu wątroby, wzdęciach jelitowych, czerwonce, biegunkach. Dawniej stosowano preparaty z cytryny jako środek na pasożyty wewnętrzne (owsiki). Sok z cytryny oczyszcza wątrobę oraz przyspiesza jej regenerację.

Istnieje przekonanie, że sok z cytryny pomaga spalać tkankę tłuszczową, dlatego często jest stosowany przy odchudzaniu.

Popijając sok z cytryny z oliwą z oliwek można pozbyć się kamieni żółciowych.

Układ krwionośny

Eriocytyna zawarta w cytrynie obniża stężenie lipidów we krwi, z kolei naringenina wspomaga leczenie uszkodzeń mięśnia sercowego. Cytryna reguluje ciśnienie krwi, wzmacnia naczynia krwionośne, a co za tym idzie zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału. Jej spożycie zaleca się przy miażdżycy naczyń, żylakach, zapaleniu żył, łamliwości włośniczek. Cytrynę stosuje się aby zmniejszyć przekrwienie naczyń oraz lepkość krwi. To doskonały środek przy krwawieniach z nosa, krwotokach żołądkowych czy jelitowych.Cytryna jest także zalecana przy anemii.

Osoby ze skłonnością do częstych siniaków powinny w szczególności spożywać sok z cytryny, ponieważ zawarta w nim rutyna wzmacnia naczynka. Sok z cytryny spożywany z tartym chrzanem w stosunku 1:4 ma zdolność rozpuszczania drobnych skrzepów krwi występujących w naczyniach wieńcowych.

Układ oddechowy

Olej cytrynowy znalazł zastosowanie w leczeniu bólów gardła oraz infekcji układu oddechowego.

Sok z cytryny jest doskonałym środkiem wzmacniającym odporność. Poleca się spożywanie soku w stanach gorączkowych, przy astmie, zapaleniu oskrzeli, grypie. Dodatkowo naringenina wspomaga leczenie przewlekłego zapalenia płuc. Sok z cytryny często stosuje się również do płukania jamy ustnej przy zapaleniu gardła i w czasie przeziębień.

Układ nerwowy

Olej z cytryny może być wykorzystany w leczeniu stanów nerwowych, posiada także właściwości antydepresyjne. Ponad to poprawia pamięć oraz wpływa na samopoczucie. Ekstrakty z owoców zwiększają pamięć krótkotrwałą. Spożywanie cytryn eliminuje stany zmęczenia, wyczerpania, zawroty głowy oraz niepokój. Cytryna pomaga zmniejszyć uporczywe bóle głowy.

Układ wydalniczy

Sok z cytryny może być stosowany w leczeniu kamieni nerkowych, ponieważ tworzy rozpuszczalne sole ze związkami tworzącymi kamienie, które są łatwo wydalane z moczem. Kwas cytrynowy jest także dobrym chelatorem metali ciężki, dzięki czemu łatwiej wydalić je z organizmu.

Układ rozrodczy

Owoce cytryny wpływają korzystnie na zaburzenia miesiączkowania.

Układ kostno-ruchowy

Picie soku z cytryn zapewnia ochronę stawom przed stanami zapalnymi oraz działa pomocniczo przy chorobie reumatycznej.Ekstrakty z cytryn mają korzystne działanie na układ kostny poprzez zwiększenie gęstości kości oraz zmniejszenie aktywności osteoklastów.

Skóra

Cytrynę stosuje się zewnętrznie na wysypki, wykwity, rumienie, czyraki, liszaje, brodawki, opryszczkę. Kwas cytrynowy oraz witamina C wspomaga leczenie trądziku. Badania potwierdziły, że sok z cytryny zabija niektóre bakterie odpowiedzialne za powstawanie trądziku na naszej skórze.

Witamina C oraz rutyna przyspieszają gojenie się ran, nawet tych cukrzycowych. Zewnętrznie jest też często stosowana na ukąszenia owadów, grzybicę woszczynową, świerzb. W medycynie ludowej stosowana także na poparzenia słoneczne.

Cytryny wzmacniają włosy, nadają im blask i połysk. Zapobiega zmarszczkom oraz wzmocnia łamliwe paznokcie.

Okłady z cytryn stosowane na noc są dobrym lekarstwem na odciski i zrogowacenie skóry.

Działanie dodatkowe

Skórka z cytryny zawiera nawet 10 razy więcej witaminy C niż sam sok z cytryny. To właśnie skórka ma działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe. Duża zawartość witaminy C sprawia, że od wieków cytrynę stosowano jako doskonały środek zapobiegający szkorbutowi oraz cholerze.

Owoce, liście oraz olejek eteryczny pozyskiwany z cytryn wykazują właściwości antyoksycadyjne, przeciwnowotworowe, hepatoprotekcyjne, przeciwdrobnoustrojowe i owadobójcze. Eriocitryn chroni komórki przed stresem oksydacyjnym. Ekstrakty z owoców działają również przeciwalergiczne.

Ekstrakt ze skórek cytryn wykazuje działanie antybiotyczne porównywalne z działaniem penicyliny czy metacyklin.

Sok z cytryny odświeża oddech.

Działanie uboczne

• Sok z cytryny stosowany na skórę przed opalaniem się może powodować poparzenia skóry
• Częste spożywanie soku z cytryny powoduje ubytki w szkliwie nazębnym
• W dużych stężeniach olejek i preparaty z cytryn nie powinny byś stosowane bezpośrednio na skórę. D- limonen w dużych stężeniach może powodować alergię oraz podrażnienia skóry

Przeciwwskazania

Nie należy spożywać niedojrzałych, zielonych cytryn, ponieważ wypłukują one z organizmu ważne biopierwiastki.

                     PREPARATY LECZNICZE Z CYTRYNY

Owocnię cytryn można znaleźć w składzie leków żołądkowych. Często jest też składnikiem herbatek owocowych.

1. Na gorączkę i wymioty

• ½ szklanki wody
• Sok z 1 cytryny

Do przestudzonej wody dodać sok z jednej cytryny.

2. Na bóle reumatyczne

Świeży sok z cytryny pić przez 5 tygodni zaczynając od połowy cytryny i stopniowo zwiększając dawkę nawet do 10 cytryn dziennie. Po 5 tygodniach spożywać regularnie sok z 1-2 cytryn dziennie.

3. Na pasożyty jelitowe

Utrzeć cytrynę w całości ze skórką, dokładnie wymieszać z miodem i spożyć na noc. Inny sposób na owsiki to spożywanie rano na czczo zmiażdżonych pestek cytryny z miodem.

4. Oczyszczenie wątroby

Wieczorem zalać wrzącą wodą 3 rozkrojone cytryny i zostawić na noc pod przykryciem. Pić następnego dnia rano na czczo.

5. Na chore zatoki, katar

Kilka razy dziennie wpuścić do nosa parę kropel świeżego soku z cytryny.

6. Na ból gardła

• Sok z 1 cytryny
• Łyżeczka soli morskiej
• Szklanka wody

Zmieszać sok z cytryny z solą morską i szklaną letniej wody. Płukać roztworem gardło trzy razy dziennie przez minutę do momentu zmniejszenia uczucia pieczenia. W przypadku zapalenia migdałków płukać usta co dwie godziny tą samą mieszanką z dodatkiem świeżo wyciśniętego soku z cytryny.

7. Krwawienie z nosa

Wsadzić do nosa tampon nasączony sokiem z cytryny.

8. Na afty

Płukać usta wodą z sokiem z cytryny i odrobiną miodu.

9. Leczenie anginy

Płukać jamę ustną sokiem z 1 cytryny wymieszanym ze szklanką wody.

10. Na migrenę

Przykładać na skronie kompresy zamoczone w soku z cytryny lub plasterki cytryny.

11. Na odmrożenia

Wcierać w chore miejsce świeżo wyciśnięty sok z cytryny.

12. Na egzemę

• 8 kropli olejku cytrynowego
• Szklanka wody
• Łyżka miodu

Zmieszać olejek cytrynowy ze szklaną letniej wody, dodać łyżkę miodu. W tak przygotowanym płynie zamoczyć płótno i przyłożyć na zakażone miejsce na 15 minut kilka razy w ciągu dnia.

13. Syrop z cytryny, czosnku i miodu

• 35 ząbków czosnku
• Sok z połowy cytryny
• 1 l przegotowanej wody
• Pół szklanki miodu

W naczyniu zmieszać sok z czosnku, sok z połowy cytryny i przegotowaną zimną wodę oraz pół szklanki miodu. Całość zlać w szklaną butelkę i trzymać w chłodnym miejscu. Pić 3 razy dziennie po 30- 50 ml popijając najlepiej sokiem pomidorowym.

                               NATURALNE KOSMETYKI

Ekstrakty z owoców cytryn są zalecane do skóry dojrzałej, naczynkowej i z przebarwieniami. Cytrynę stosuje się przy łojotoku skóry twarzy, przy plamach i piegach.

Sok z cytryny doskonale pielęgnuje skórę, rozjaśnia ją, sprawia, że znikają piegi i przebarwienia skórne. Sok jest szczególnie polecany do tłustej cery. To doskonały środek do pielęgnacji skóry dłoni i stóp.

Sok z cytryn jest stosowany w produktach do włosów jasnych, nadaje im jedwabisty połysk, ułatwia układanie fryzur.

W preparatach do kąpieli cytryna działa odświeżająco i oczyszczająco. Jest także stosowana w peelingach kwasowych.

W preparatach kosmetycznych stężenie olejku nie może przekraczać 2%.

1. Nawilżający tonik na twarz

Codziennie rano i wieczorem zmywać twarz wacikiem nasączonym sokiem z cytryny. Po 20 minutach przepłukać twarz ciepłą wodą. Tonik nawilża skórę twarzy, delikatnie ją wybielając.

2. Tonik do cery tłustej

• 2 łyżki soku z cytryny
• 2 łyżki wódki 40%
• 1 łyżka wody

Wymieszać sok z cytryny z wódką i wodą. Tonik stosować na tłuste fragmenty skóry po czym spłukać to miejsce letnia wodą.

3. Tonik na łamliwe paznokcie

Codziennie rano i wieczorem zwilżyć paznokcie sokiem z cytryny.

4. Pielęgnacja dłoni

Wymieszać w równych częściach sok z cytryny, glicerynę i wodę kolońską. Tak przygotowanym roztworem nacierać codziennie dłonie.

5. Nawilżająca maseczka

• 2 łyżki miodu
• 2 łyżkami soku z cytryny
•  2 łyżkami oliwy z oliwek.

Wymieszać miód z sokiem z cytryny i oliwą z oliwek. Nałożyć maseczkę na przesuszone miejsca na skórze i pozostawić na 10 minut. Spłukać letnią wodą.

6. Maseczka na zmarszczki

Wymieszać łyżeczkę miodu z kilkoma kroplami soku z cytryny i kroplą olejku migdałowego. Maseczkę nałożyć na twarz. Po 20 minutach spłukać letnią wodą.

7. Peeling z cytryny

Plasterek cytryny zanurzyć w cukrze, tak by kryształki cukru się do niego przykleiły. Plastrem pocierać skórę, a następnie przemyć letnią wodą.

8. Odżywka do włosów

• ¾ szklanki oliwy z oliwek
• Pół szklanki miodu
• 3 łyżki soku z cytryny

Wymieszać oliwę, miód i sok z cytryny. Mieszankę wczesać w mokre włosy, przykryć je plastikowym czepkiem i pozostawić na pół godziny. Następnie umyć włosy szamponem i dokładnie spłukać.