Systematyka

Rząd: Kapustowce
Rodzina: Kapustowate
Rodzaj: Chrzan
Gatunek: Chrzan pospolity

Nazwy

Łacińska: Cochlearia armoracia,
Angielska: Horseradish
Niemiecka: Meerrettich
Polskie nazwy: chrzan zwyczajny, chrzan warzęcha, warzęcha, warzucha lekarska, rzodkiew polna dzika

Występowanie

Chrzan pochodzi prawdopodobnie z południowo- wschodniej Europy i zachodniej części Azji. Rośnie w klimacie umiarkowanym, na terenie całej Europy i obu Ameryk.
W Polsce występuje dziko w miejscach wilgotnych- głównie koło rowów, rzek, w ogrodach, parkach i na miedzach. Jest również uprawiany w ogródkach.

Ponad połowa światowej produkcji chrzanu skupia się w miasteczku Collinseville w stanie Iliinois.

Odmiany

Istnieje 30 odmian chrzanu, można także spotkać dwie odmiany ozdobne.

Surowiec

Surowcem leczniczym jest korzeń chrzanu, który wykopuje się jesienią. Spożywa się także młode liście rośliny. We Francji, Szwajcarii oraz Holandii chrzan jest zarejestrowany jako oficjalny lek. 

Historia

Chrzan był uprawiany ponad 2000 lat temu. Stosowany był na pewno w starożytnym Egipcie. Roślinę wymienia Dioskurydes. Wspomina o nim w również święta Hildegarda, która wymienia chrzan jako środek leczniczy. W XV wieku uprawę chrzanu na terenie Niemczech rozpowszechnił margrabia Johannes Alchimista.
W Polsce roślina znana była na pewno w XII wieku.

W podaniach ludowych chrzan bywa nazywany korzeniem Wikingów, ponieważ zabierali one ze sobą na wyprawy duże zapasy korzenia chrzanu, aby mieć dostęp do witamin i nie chorować na szkorbut. Szymon Syreński zalecał chrzan na bóle głowy, pity z winem na zaziębiony żołądek i polepszenie trawienia.

W XV wieku chrzan był popularnym produktem w kuchni niemieckiej i duńskiej, gdzie był stosowany jako składnik sosu rybnego. Około 1640 roku zaczęto go stosować również w Anglii, gdzie zdobył uznanie jako składnik sosu chrzanowego do pieczeni wołowe.

Medycyna ludowa

Chrzan w XVI wieku stosowano w leczeniu kolki i rwy kulszowej oraz jako środek moczopędny. Korzeniem chrzanu leczono także bóle zębów, wiosenne zmęczenie, katar, przeziębienie, bóle głowy, omdlenia, brak apetytu oraz anemii. Chrzan w medycynie ludowej to także środek przeciwrobaczy. Plasterki chrzanu moczone w winie stosowano jako lek na kamienie nerkowe.

We Francji i w Niemczech świeży sok z chrzanu z cukrem zalecano w chorobach wątroby i woreczka żółciowego. W Rosji chrzan był głównie środkiem moczopędnym stosownym w leczeniu puchliny wodnej, kamicy moczowej i gośćca. Miazgą lub naparem z chrzanu leczono ropiejące rany, wrzody i zapalenia uszu.

W medycynie ludowej stosowano także liście chrzanu, głównie do okładów w bólach głowy, zębów, artretyzmie, na kolki i kłucia.

Składniki mineralne

Za właściwości chrzanu oraz jego ostry smak w głównej mierze odpowiada zawartość olejku gorczycznego, którego głównymi składnikami są synigryna i izotiocyjaninan allilu. Działanie antybakteryjnie chrzanu wynika z obecności fitoncydów. Korzeń chrzanu jest źródłem asparaginy, witamin oraz soli mineralnych. Zawiera także enzymy, flawonoidy i kwasy fenolowe.