Alkaloidy- podział

Zanim poznano budowę alkaloidów, do usystematyzowania tej grupy związków stosowano podział oparty na źródłach pozyskiwania danego alkaloidu. Nazwa rośliny, z której pozyskiwano surowiec stanowiła nazwę grupy, np. alkaloidy makowe, alkaloidy chinowe.
Obecnie w literaturze stosuje się podział biogenetyczny alkaloidów. Podział ten oparty jest na sposobie powstawania alkaloidów.

W oparciu o poglądy Hegnauera wyróżnia się trzy grupy alkaloidów:

a) Protoalkaloidy- gdzie atom azotu znajduje się poza układem heterocyklicznym. Powstają one z aminokwasów lub amin biogennych. Należą tu:

• Fenyloalkiloaminy (efedryna, kapsaicyna)
• Indoloalkiloaminy (tryptamina, serotonina)
• Betaniny (betanina)

b) Pseudoalkaloidy – gdzie atom azotu nie pochodzi od aminokwasów lecz jest wbudowany na drodze biosyntezy do już istniejącego szkieletu. Należą tu:

• Alkaloidy diterpenowe (akonityna, pakliteksel)
• Pochodne steroidowe (salasodyna)
• Związki, których fragment azotowy powstaje poprzez zastąpienie grupy hydroksylowej grupą aminową (kolchicyna)

c) Alkaloidy właściwe- gdzie atom azotu znajduje się w pierścieniu heterocyklicznym. Stanowią one największą grupę alkaloidów. Powstają w wyniku biosyntezy z aminokwasów. Wyróżniamy tutaj następujące grupy alkaloidów powstające z:

• Ornityny (alkaloidy tropanowe, pirolizydynowe)
• Lizyny (alkaloidy chinolizydynowe)
• Histydyny (alkaloidy imidazolowe, purynowe)
• Tyrozyny (alkaloidy izochinolinowe)
• Tryptofanu (alkaloidy indolowe)
• Amin biogennych (alkaloidy pirydynowe, piperydynowe, niektóre alkaloidy chinolinowe i pochodne benzazepiny)

Jednak najbardziej powszechną i najczęściej stosowaną klasyfikacją alkaloidów jest ich podział ze względu na budowę chemiczną, gdzie wyróżniamy alkaloidy:

• Pozbawione układu heterocyklicznego
• Pochodne pirolu
• Pochodne 1-metylopirolizydyny
• Pochodne piperydyny
• Zawierające nieskondensowane pierścienie 5- lub 6- członowe
• Zawierające skondensowane pierścienie 5-, 6- lub 7- członowe z atomem azotu w pierścieniu
• Zawierające dwa skondensowane pierścienie piperydynowe
• Pochodne chinoliny lub izochinoliny
• Pochodne indolu
• Pochodne imidazolu
• Purynowe
• Terpenoidowe
• Steroidowe
• Peptydowe

Inny podział:

• Pochodne tropanu (atropina, hiscyjamina, skopolamina, kokaina)
• Pochodne pirydyny (nikoltyna, lobelina)
• Pochodne choliny( chinina, cyncholina, chinidyna)
• Pochodne izocholiny (papaweryna, kumaryna, tubokuryna)
• Pochodne indolu (strychnina, rezerpina, egrotamina)
• Pochodne puryny (kofeina, teobromina, teofilina)
• Pochodne fenantrenu (morfina, kodeina)

Alkaloidy- zastosowanie w lecznictwie

Alkaloidy wykazują wysoką i bardzo zróżnicowaną aktywność biologiczną. Jednak w lecznictwie rzadko stosuje się surowce roślinne jako źródło alkaloidów, znacznie częściej podaje się czyste substancje wyodrębnione z roślin jak i te otrzymywane syntetycznie.

Alkaloidy mogą wykazywać działanie:

• cucące (kofeina, lobelina, strychnina)
• obkurczające macicę (ergatamina)
• rozkurczające mięśnie gładkie (papaweryna, chelidonina, efedryna)
• rozszerzające źrenice (atropina, skopolamina)
• miejscowo znieczulające (kokaina)
• obniżające ciśnienie krwi (rezerpina)
• przeciw arytmiczne (teofilina, efedryna)
• moczopędne (teobromina)
• przeciw bólowe (morfina)
• przeciwkaszlowe (glaucyna, kodeina, narkotyna)
• przeciwnowotworowe (winblastyna, winkrystyna, taksol)
• przeciwreumatyczne (kapsaicyna)
• •tonizujące układ mięśniowy (galantamina)
• żółciopędne i żółciotwórcze( boldyna)

Alkaloidy- zastosowanie w kosmetykach

Alkaloidy wykazują działanie pielęgnacyjne. Do najbardziej znanych związków z tej grupy stosowanych w kosmetykach możemy zaliczyć kofeinę, która stymuluję przemianę materii i przyczynia się do usuwania złogów tłuszczu, a także wpływa na drenaż tkanek, działając wyszczuplająco i detoksykująco. Kofeina poprawia mikrokrążenie krwi w tkankach skóry, zwiększając jej elastyczność oraz miękkość. Stosowana jest w preparatach antycellulitowych i wyszczuplających. Kofeina znajduje także zastosowanie w preparatach pod oczy, dzięki działaniu rozjaśniającemu cerę.